Bir zamanlar dünyanın en büyük petrol şirketlerinden olan Yukos, Putin iktidarının kendisine karşı açtığı savaşta yenik düşmüş, kamulaştırılmış ve sahipsiz kalmıştı. Şirketin eski sahibi Mikhail Hodorkovski bu davada pes etmedi ve bugün ikinci kez zafer kazandı.
[Karar]
Mikhail Hodorkovski, bir zamanlar dünyanın en büyük petrol şirketlerinden Yukos’un sahibiydi. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra 1990’larda devlet varlıklarının özelleştirilmesi ile Sibirya petrol sahalarının geliştirilmesini alarak servetine servet kattı. 2000’li yılların başında Rusya’nın en zengin adamı haline gelen ve Forbes’un milyarderler listesinde 16. sıraya kadar yükselen Hodorkovski, politikaya gireceğini açıkladıktan kısa bir süre sonra bir iş toplantısına giderken dolandırıcılık ve vergi kaçakçılığı yaptığı iddiasıyla ortağı Platon Lebedev ile birlikte 2003 yılında tutuklandı.
Aynı yıl, Putin iktidarı Mikhail Hodorkovski’nin kontrolünde bulunan petrol şirketi Yukos’u en ince ayrıntısına kadar incelemiş ve Hodorkovski ile ortaklarının Yukos’u yöneten şirketi GML Group’a 27 milyar dolar tutarında vergi cezası kesti. Bununla birlikte, Putin, bu vergi cezasıyla yetinmeyerek, şirketin tüm aktiflerini de dondurma kararı aldı. Bu kararın uygulamaya geçmesinin ardından şirket, ticari faaliyette bulunamadığı için söz konusu vergi cezasını ödeyemedi ve 2007 yılında iflas açıkladı.
Varlıklar Rosneft ve Gazprom’a satıldı
Bu sırada, iflas açıklamasından tam iki yıl önce, 2005 yılında Hodorkovski de çıkarıldığı mahkemede suçlu bulundu ve neredeyse 9 yıl hapis cezasına çarptırılmıştı. Cezasının bitmesine bir yıl kala, kendisi ve ortağı hakkında 1998-2003 yılları arasında 23.5 milyar dolar ve 218 milyon tonluk petrolü zimmetine geçirme suçundan bir dava daha açıldı.
Yukos’un Sibirya bölgesinde bulunan petrol yataklarını da içeren varlıkları Rosneft’e, gaz rezervleri ise, Gazprom’a satıldı. O zamanda tüm dünyada yankı bulan bu kamulaştırma kararında, Rusya hükümeti eleştiri oklarının da hedefi oldu ama hükümet tüm işlemlerin hukuki olduğunu dile getiriyordu.
50 milyar dolarlık tazminat
Söz konusu süreçte Yukos’un eski sahibi Hodorkovski ve ortakları 2005 yılında hem Rusya’ya hem de uluslararası mahkemelerde kamulaştırma kararına karşı dava açtı. Bu dava en önemli meyvelerinden birini geçen yıl verdi ve Uluslararası Tahkim Mahkemesi Rusya’nın Yukos’un eski hissedarlarına 50 milyar dolar tazminat ödemesini hükmetti.
Rusya’nın Yukos’u iflasa zorlaması, Rus yetkililerin Devlet Başkanı Vladimir Putin yönetiminde hukuk sistemini manipüle etmeleri ve Hodorkovski’nin hapse girmesine neden oldukları gerekçesiyle bu kadarı veren mahkemenin ardından 2013 yılında Putin’in imzaladığı özel af kararnamesiyle hapisten çıkan Hodorovski, söz konusu kararı “harika” olarak yorumladı.
Dünyanın gündemine oturan bu kararın ardından büyük bir zafer kazanılmıştı. Mahkeme kararı hem Yukos’un Rus hükümetinin politik ve haksız sebeplerle ele geçirildiğini ifade ediyordu hem de Rusya’nın batıda bulunan birçok kamu varlığına haciz yoluyla el konulabileceğine işaret ediyordu.
Rusya’nın Avrupa’daki aktiflerine el kondu
Mahkemenin bu kararının üzerinden bir yıl geçmeden bugün, davanın ikinci büyük meyvesi dünya gündemine düştü. Kremlin Basın Sözcüsü Dmitriy Peskov, Avrupa’daki Rus aktiflerine el konulduğunu bildirdi. Olayın ardından açıklama yapan Rusya Ekonomik Kalkınma Bakanı Aleksey Ulyakov, aktiflere el konulduğu haberini doğruladı ve Belçika ile Fransız yetkililerinin eylemlerini “hukuk dışı” olarak niteledi.
