Kepenk kapatan esnafın ardından çiftçi de tarlasını terk ediyor. Tohum yüzde 100, mazot yüzde 240 artınca çiftçi kendi hanesini bile besleyemez hale geldi. Bir ayda 75 bin kişi daha tarlasını ekmeyi bıraktı. Dünya Bankası ‘Gıda krizi insani felakete gidiyor’ uyarısı yaparken Türkiye’de oluşan vahim tablo zamlarla ezilen üreticinin ‘paydos’unun 84 milyonun sofrasındaki krizi büyüteceğini gösterdi.
Ukrayna savaşı küresel gıda tedariğini sıkıntıya sokarken Dünya Bankası Başkanı David Malpass “Gıda krizi insani felaket boyutlarına doğru ilerliyor” dedi. Dikkat çeken uyarı Türkiye’deki tabloyu gündeme getirdi. TEPAV’ın hazırladığı İstihdam İzleme Bülteni’ne göre ocak ayında çiftçi sayısı yüzde 13 düşüşle 500 binin altına gerileyerek 493 bine geldi. Üreticinin tarlasını bırakmasında maliyet artışları etkili oldu.
TOHUMA, MAZOTA ZAM DURMUYOR... GİRDİ FİYATLARI BİR YILDA YÜZDE 80’İ AŞTI
Tarımsal girdi fiyatları şubatta bir önceki aya göre yüzde 16 arttı. Yıllık oran ise yüzde 80’i aştı. En çok artış zirai ilaçta yaşandı. Kullandığı mazottan, attığı tohuma kadar her kalemde yüksek zamlar nedeniyle üretimi bırakan çiftçi, gübre desteği alamayınca sıkıntılı gidişat alarm zillerini çaldırdı. Kepenk kapatan esnaftan sonra sofrayı dolduran üreticinin de çekilmesini önleyecek adımlar atılması gerektiği belirtildi.
MALİYETLER KATLANDI TOPRAK ÇİFTÇİYİ DOYURAMADI
Tohum yüzde 100, mazot yüzde 240 artınca çiftçi kendi hanesini bile besleyemez hale geldi. Katlanan maliyetler sonrası Türkiye’de çiftçi sayısı son yılların en düşük seviyesine gerileyerek 500 binin altına düştü. TEPAV’ın açıkladığı rapora göre çiftçi sayısı bir yılda 75 bin azalırken, üretici sayısındaki düşüş devam ediyor. Tarım temel girdilerinde rekor fiyat artışları üretimi sekteye uğratırken, tarlada kalan üretici ise haciz ve borç kıskasında sıkıştı.
Türkiye’de tarımın desteklenmemesi, artan maliyetler ve art arda gelen zamlarla beraber üretici tarladan uzaklaştı. Son bir yılda gübre, mazot, elektriğe gelen devasa zamlar üretimi sekteye uğrattı. Mazotun fiyatı 6.43TL’den 22 liraya çıktı. Çiftçinin en sık kullandığı gübrelerden olan üre gübrenin fiyatı geçen sene ocak ayında 3 bin lira civarında seyrederken 2022’nin nisan ayında 12 bin 500 ila 13 bin arasında değişiyor. Akaryakıt ve gübrenin yanı sıra tohumda da fiyatlar rekor kırdı. Makarnalık buğday tohumunun tonu Kasım 2021 3 bin 500 TL iken 2022’nin Nisan ayında 5 bin 941 lira oldu. Maliyetlerin altından kalkamayan çiftçiler tarımı terk ediyor. Tarım ülkesi olan Türkiye’de çiftçi sayısı 500 binin altına düştü. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’nın (TEPAV) İstihdam İzleme Bülteni’nin 116. sayısı yayımlandı. TEPAV’ın verilerine göre, Türkiye’de çiftçi sayısı son yılların en düşük seviyesine gerileyerek 500 binin altına düştü. TEPAV’a göre çiftçi sayısında yüzde 13,2 (75 bin) düşüş görüldü. Söz konusu düşüşle birlikte, çiftçi sayısı 493 bine geriledi. Çiftçi sayısında uzun süreli düşüş eğiliminin devam ettiği belirtildi. Öte yandan çiftiçinin çoğu üretim yapmayı bırakırken kalanlar ise borç kıskasınca sıkışmış durumda. CHP Burdur Milletvekili Dr. Mehmet Göker, Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci’ye verdiği soru önergesinde çiftçinin borcunun 177 milyarı aştığını belirtmişti. Göker, “2022 yılının ocak ayında 173 milyar 26 milyon lira olan çiftçi borçları şubat ayında 4 milyar 295 milyon lira daha yükselerek 177 milyar 321 milyon liraya ulaşmıştır. Söz konusu 177 milyar 321 milyon liralık borcun 132 milyar 440 milyon lirası kamu bankalarına, 44 milyar 881 milyon lirası özel bankalara, 4 milyar 224 milyon lirası ise takibe düşmüş borçlardır” dedi.
TARLA VE MARKET ARASINDAKİ FİYAT FARKI AÇILIYOR
Çiftçiyi üretinden koparan diğer bir sorun tarlada para etmeyen ürünün markette 10 katı fiyata satılması. Sebze meyve fiyatlarında market ve tarla arasındaki makas açılırken çiftçi de ekimi bıraktı. Marulun tanesi tarlada 2 TL’den satılırken, marketlerde 10 TL’den alıcı bulunuyor. Tarlada kilosu 4 lira olan domates fiyatı bazı marketlerde 40 liraya kadar çıkıyor. Üreticden 1 liraya çıkan limon ise markette 9-10 lira arasında alıcı buluyor. Son zamanlarda gıdada yaşanan fahiş zamlardan dolayı vatandaş isyan ederken, çiftçi de tepki göstermeye başladı. Meyve ve sebze ürünleri cepleri yakarken bir çiftçi sosyal medya üzerinden domatesin maliyetini açıklamıştı. Domatesin maliyetini açıklayan bir çiftçi söyledikleri ile herkeste şoke etkisi yarattı. Sosyal medya üzerinden çektiği videoda plastik domates kasasını gösteren çiftçi, yapılan zamların dolardan dolayı olduğunu söyledi. Yakıt fiyatlarına da dikkat çeken çiftçi “Arabanın yakıtı 25 lira oldu” diyerek video da seradaki malzemeleri gösterdi. ÖTV’ye değinen Tolga Tutuş isimli şahıs serada ki malzemeleri videodan göstererek “Hepsinde özel tüketim vergisi var. Gübresinde var. 150 liralık odunla kömür yaktım. Sonra diyorlar ki domates pahalı. 270 liralık gübre şu an 800 lira. 1 ay sonra 1.000 lira olacak diyor. Bunlardan sonra ‘bedava yiyeceğiz’ diyorlar. Devlet bana bir şey yapmadıktan sonra halk da yiyemez” dedi.
‘KDV İNDİRİMİ OLUMSUZ GÖRÜNÜMÜ SINIRLADI’
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, 14 Nisan’da gerçekleşen ve yüzde 14 faiz oranının sabit tutulduğu Para Politikası Kurulu toplantısının özetini yayımladı. Merkez Bankası 20 yılın rekoru olan enflasyonda en büyük etkinin enerji, gıda ve temel mal gruplarından geldiği belirtti. Raporda tüketici yıllık enflasyonundaki artışın alt gruplar geneline yayıldığı, emtia fiyatlarındaki artışın jeopolitik gelişmelerle belirginleştiği ifade edildi. KDV indirimlerinin etkilerine de atıfta bulunuldu. Türk lirası cinsinden uluslararası enerji fiyatlarındaki görünümün yurt içi enerji fiyatları üzerinde etkili olurken elektrik fiyatlarında kademeli tarife sisteminde yapılan düzenleme ve KDV indiriminin daha olumsuz bir görünümü sınırladığı ifade edildi. Gıda yıllık enflasyonundaki yükseliş alt gruplar genelinde devam ederken, son dönemde aylık bazda yüksek artışlar kaydeden taze meyve ve sebze fiyatlarının Mart ayında görece yatay seyrettiği vurgulandı.
GİRDİLERDE ARTIŞ REKOR TAZELEDİ
Çiftçi tarlayı terkederken tarım da girdi fiyatlarında artış hız kesmeden devam ediyor. Tarımsal girdi fiyat endeksi şubat ayında, yıllık bazda yüzde 80,99 artarken, aylık artış yüzde 16,69 oldu. Böylece Tarım-GFE, hem aylık hem de yıllık bazda rekor tazeledi ve endeksin oluşturulduğu 2016 yılından bu yana yeni zirveyi kaydetti. TÜİK verilerine göre; Tarım-GFE’de on iki aylık ortalamalara göre artış yüzde 36,85 yaşandı. Ana gruplarda bir önceki aya göre tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmet endeksinde yüzde 9,60, tarımda kullanılan mal ve hizmet endeksinde yüzde 17,69 artış gerçekleşti. Bir önceki yılın aynı ayına göre göre tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmet endeksinde yüzde 47,24, tarımda kullanılan mal ve hizmet endeksinde yüzde 86,59 artış gerçekleşti. Yıllık artışın düşük olduğu alt gruplar sırasıyla, yüzde 23,88 ile veteriner harcamaları ve yüzde 27,91 ile malzemeler oldu. Buna karşılık, yıllık artışın yüksek olduğu alt gruplar ise sırasıyla, yüzde 138,11 ile gübre ve toprak geliştiriciler ve yüzde 121,77 ile enerji ve yağlar oldu. Aylık artışın düşük olduğu alt gruplar sırasıyla, yüzde 3,62 ile makine bakım masrafları ve yüzde 5,50 ile diğer mal ve hizmetler oldu. Buna karşılık, aylık artışın yüksek olduğu alt gruplar ise sırasıyla, yüzde 32,75 ile tarımsal ilaçlar ve yüzde 31,15 ile hayvan yemi oldu. Bir önceki aya göre gübre ve toprak geliştiriciler yüzde 0,41 ve veteriner harcamaları yüzde 0,21 azalış gösterdi.
İTHALAT BASKISI ÜRETİMİ KISITLIYOR
İthalat kıskacına alınmış, girdi maliyetlerinden dolayı toprağını ekemeyen çiftçiler mecburen tarlayı terk ediyor. Tüm dünyada gıda krizi alarmı verilirken Türkiye üreticiyi desteklemek yerine birçok üründe gümrük vergisini sıfırladı. Çiftçiyi topraktan uzaklaştıran tarım politikaları, ülkeyi gıdada dışa bağımlı hale getirdi. Çiftçiyi desteklemeyen iktidar, tarım ürünlerin ithalatında vergi indirimi, sıfırlama gibi kararlar aldı. İthalat her geçen gün artarken, çiftçi köyünü terk etti. Gümrük vergisi sıfırlanan buğday, arpa, çavdar, yulaf, mısır, mercimek, nohuttan sonra yağda ithalatında da vergi sıfırlandı. Teknik ve sınai amaçla kullanılan yağlar ile rep ve kolza tohumu ithalatından gümrük vergisi 30 Haziran’a kadar sıfırlandı. İthalatında sıfırlanan ürünler arasında ham prina, soya, aspir, ayçiçek tohumu ve mısır yağları da bulunuyor.
3 MİLYON HEKTAR TARIMSAL ALAN ATIL DURUMDA
Üretim yapmanın maliyeti artınca işlenmeyen tarlalar da atıl duruma düştü. Nadasa bırakılan tarımsal alanların büyüklüğü 3 milyon hektar oldu. Daha önce yaptığı açıklamada atıl durumda 2 milyon 940 bin hektar tarım alanı olduğunu söyleyen Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, “ÇKS’ye kayıtlı alanda üretim yapan çiftçiler tarımsal desteklerden faydalanabilmektedir. Bu durumda ülkemizde 8 milyon 324 bin hektar tarım arazisi kayıt altına alınamamakta, bu alanların bir kısmında üretim devam etse de üretici desteklerden yararlanamamaktadır. 8 milyon 324 bin hektar tarım alanı, intikali yapılamamış, hissedarlar arasındaki sorunlar veya arazilerin çok küçük olması nedeniyle işlense de ÇKS’ye kayıt ettirilmeyen, atıl tarım alanları ve ecrimisille işlenen hazine arazilerinden oluşmaktadır. Bu alanlarda üretim yapan çiftçi, yüksek üretim maliyetleri karşısında destek de alamayınca üretimden vazgeçmek durumunda kalmaktadır. 8 milyon 324 bin hektar alanın 2 milyon 940 bin hektarı atıl tarım alanıdır’’ dedi.
GIDA KRİZİ İNSANİ FELAKETE YOL AÇABİLİR
Dünya Bankası, Rusya’nın Ukrayna’ya açtığı savaş nedeniyle yaşanan ve her geçen gün büyüyen gıda krizinin insani felaket boyutlarına doğru ilerlediğini söyledi. Dünya Bankası Başkanı David Malpass, dünyanın Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden kaynaklanan gıda krizinden kaynaklanan bir “insan felaketi” ile karşı karşıya olduğunu söyledi. Küresel yoksulluğu azaltmakla görevli kurumun başındaki Malpass, yaptığı açıklamada, kriz devam ederse gıda fiyatlarındaki rekor artışların yüz milyonlarca insanı yoksulluğa ve yetersiz beslenmeye iteceği konusunda uyardı. Dünya Bankası Başkanı, “Bu bir insani felaket. Beslenme düşüyor ve daha sonra, bu konuda hiçbir şey yapamayan, buna kendileri sebep olmayan ve fiyatların yükseldiğini gören hükümetler için de siyasi bir meydan okuma haline geliyor” dedi. Dünya Bankası, gıda fiyatlarında ortalama yüzde 37’lik bir artış olabileceğini tahmin ettiğini söylerken, bunun en çok yoksul kesimi etkileyeceğini belirtti “Bu, Covid için de geçerliydi” diyen Malpass, fiyat artışlarının görüldüğü alanların geniş ve derin olduğunun altını çizdi. “Artışlar, her türden yağı, tahılı etkiliyor ve sonra diğer mahsullere, mısır mahsullerine giriyor, çünkü buğday yükseldiğinde yükseliyorlar” diyen Dünya Bankası Başkanı, dünyada herkesi beslemeye yetecek kadar gıda olduğunu ve küresel stokların tarihsel standartlara göre büyük olduğunu ancak gıdayı ihtiyaç duyulan yere ulaştırmak için bir paylaşım veya satış süreci olması gerektiğini söyledi. Dünya Bankası başkanı ayrıca, artan gıda ve enerji fiyatları arasında gelişmekte olan ülkelerin büyük Covid-19 salgını borçlarını ödeyememelerinden kaynaklanan “kriz içinde kriz” konusunda uyardı.
ÇİFTÇİNİN BORCU 177 MİLYARI AŞTI
Borçlarını ödeyemeyen çoğu çiftçinin ya tarlası ya da traktörü hacizlik oldu. Borç kıskavına düşen üreticinin borcu 177 milyar lira oldu. CHP Adana Milletvekili Orhan Sümer, Ziraat Bankası Genel Müdürü Alpaslan Çakar’ın “Ziraat Bankası olarak traktöre haciz uygulaması yapmıyoruz. Tövbe. Böyle bir uygulamamız asla yok” sözlerine çiftçilerin haciz konan arazi ve traktörlerinin satış belgelerini paylaşarak tepki gösterdi. Sümer, “Memleketim Adana’da başta olmak üzere binlerce çiftçi ödeyemediği krediler yüzünden traktörlerine, tarlalarına haciz geldiğini bas bas bağırırken Ziraat Bankası Genel Müdürü’nün bu açıklaması büyük bir aldatmacadır” dedi.
