Geçim sıkıntısı giderek büyüyen bir sorun haline gelirken, kredili mevduat hesabından para çekenlerin sayısı bir yılda yaklaşık 2 milyon kişi arttı. Çekilen miktar ise yüzde 143 yükseldi. Bunun yanında, üst düzey yöneticiler de dahil olmak üzere, şirketinden avans çekenlerin sayısı da artmaya başladı.
Ekonomik krizin derinleşmesiyle birlikte, dar gelirli geçinebilmek için borç batağına girerken, büyük şirketlerde çalışan üst düzey yöneticiler de aldıkları ücretlerle geçinemez durumda. Özellikle son dönemlerde fahiş zamlanan okul ücretleri ve sağlık giderleri nedeniyle şirketinden avans çekenlerin sayısı da artıyor. Türkiye’de yaklaşık 1.6 milyon öğrenci özel okullarda eğitim alıyor. Aylık okul ücreti ödemeleri 20-30 bin TL’yi buluyor.
Cumhuriyet'ten Şehriban Kıraç'ın haberine göre; şirketler de avans çeken çalışanlara dönük çözümler geliştiriyor. Şirketler çalışanlarına tamamlayıcı sağlık sigortası yapmasına rağmen, kapsam dışındaki sağlık giderleri için çalışanlar daha fazla borca ihtiyaç duyuyor. Bazı şirketler sadece sağlık ve eğitim giderleri için çalışana avans çekme imkânı tanıyor.
Öte yandan işverenin çalışana avans ödenebilmesi için üç koşulun bir arada bulunması gerekiyor. İşçinin zorunlu bir ihtiyacının ortaya çıkmış olması. İşveren avansı hakkaniyet gereği ödeyebilecek durumda olmalı. Ve işçi o güne kadar çalıştığı günlerin toplamı kadar avans tutarı talep etmeli.
AVANSIN ÜÇ AYDA GERİ ÖDENMESİ TALEBİ
Bazı şirketler avans miktarını 1.5 maaşla sınırlı tutarken çekilen avansın üç ay içinde geri ödenmesini istiyor ya da maaştan kesiyor. Bazı büyük şirketler örneğin 400 bin TL’lik eğitim giderinin yüzde 60’ını üst düzey çalışanına, müdürlere ya da direktörlere avans olarak ödüyor. 8 ile 10 ay içinde çalışanın maaşından kesiliyor.
Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Risk Merkezi’nin hesaplamasına göre kredili mevduat hesabı bir yılda yüzde 143 artışla 2023 sonunda 175 milyar liraya yükseldi. Kredili mevduat hesabı, hesabınızda para olmasa dahi limit tutarınız dahilinde nakit para çekebileceğiniz hesap anlamına geliyor. Kredili mevduat hesabını kullanan kişi sayısı da 2022 sonunda 27 milyon kişiyken 2023 yılı sonunda 28 milyon 800 bin kişi düzeyine yükseldi. Aynı dönemde kişi başına ortalama kredili mevduat hesabı riski ise 2 bin 671 liradan 6 bin 745 liraya yükseldi.
37 MİLYON KİŞİ 1.2 TRİLYONLUK BORÇLU
Zorlu geçim koşulları, yurttaşın omuzlarına binen borç yükünü daha da arttırıyor. 37 milyon kişinin toplamda 1.2 trilyon TL’lik borcu bulunuyor. TBB verilerine göre, Aralık 2023 itibarıyla bireysel kredi kullananların sayısı bir yılda 2 milyon artarak 40 milyona, bireysel kredi kartı borcu olanların sayısı ise 3 milyon artarak 36.7 milyona çıktı. Bankaların konut, taşıt ve ihtiyaç kredilerinden oluşan tüketici kredilerinden ve bireysel kredi kartlarından alacakları yıllık yüzde 71 artışla 9 Şubat itibarıyla 2 trilyon 790 milyar TL’ye ulaştı.
