Hükümet tüketimi kısarak dış ticareti dengelemeye çalışıyor. Fakat sadece enerji ithalatında bir düşüşün olduğu görülürken, ihracat da yatay seyrediyor. Ham maddede ithalatında düşüş gerçekleşirken, tüketimin kısılmaya çalışılmasına rağmen, ‘tüketim ithalatı’ hızla artmaya devam ediyor. Sadece mart ayındaki artış yüzde 19’un üzerine çıktı.
Ticaret Bakanlığı Mart ayına ilişkin dış ticaret rakamlarını yayınladı. Genel Ticaret Sistemi (GTS) hesabına göre, dış ticaret açığının mart ayında hızla düştüğü görüldü. Hükümet’in tüketimi kısarak dış ticareti dengelemeye çalışsa da sadece enerji ithalatında bir düşüşün olduğu görülürken, ihracatı da yatay seyrettiği paylaşıldı.
Öte yandan bu süreçte en büyük ithalat kalemlerinden biri olan ham maddede düşüş gerçekleşti. Ama tüketim ithalatı artmaya devam etti. Tüketimin kısılmaya çalışılmasına rağmen hem yıllık hem ilk çeyrek hem de mart ayında en fazla ithalat tüketimden gerçekleşti. 2022’ye göre 2023 yılında ham madde ara malı ithalatı yüzde 10,7 düştü. Ocak-Mart 2023’e göre de bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 19,7’lik bir gerileme oldu.
Sadece Mart ayında geçen yıla göre, yüzde 9,3 seviyesinde bir kayıp söz konusu. Fakat tüketim mallarında tam tersi bir tablo var. Yıllık bazda yüzde 56,3, Ocak-Mart döneminde yüzde 19,9 artış görüldü. Sadece mart ayındaki artış da yüzde 19’un üzerinde oldu. Verilere göre dış ticaret açığını kısılmaya çalışılan tüketim tetikledi. GTS esas alınarak hazırlanan verilere göre, ihracat martta 2023’ün aynı ayına kıyasla yüzde 4,1 düşerek 22 milyar 578 milyon dolara geriledi.
İthalat da yüzde 5,7 azalışla 30 milyar 95 milyon dolar oldu. Aynı dönemde dış ticaret hacmi yüzde 5,1 gerilemeyle 52 milyar 674 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı bu dönemde yüzde 10,3 azalışla 7 milyar 517 milyon dolara düştü. İhracatın ithalatı karşılama oranı, geçen ay yıllık bazda 1,2 puan artarak yüzde 75, enerji verileri hariç tutulduğunda 0,14 puan azalışla yüzde 85,3, enerji ve altın verileri hariç tutulduğunda 1,54 puan artarak yüzde 91,2 oldu.
EN ÇOK İHRACAT ALMANYA’YA
Geçen ay en çok ihracat yüzde 4,9 azalış ve 11 milyar 293 milyon dolarla “ham madde (ara mallar)” grubunda gerçekleşti. Bu grubu yüzde 4,7 azalış ve 8 milyar 71 milyon dolarla “tüketim malları”, yüzde 1 artış ve 3 milyar 77 milyon dolarla “yatırım (sermaye) malları” takip etti. Söz konusu ayda sektörlere göre ihracatın payı, imalat sanayisinde yüzde 94,6 (21 milyar 348 milyon dolar), tarım, ormancılık ve balıkçılıkta yüzde 3,5 (789 milyon dolar), madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 1,5 (339 milyon dolar) olarak kaydedildi.
Martta en fazla ihracat yapılan ülke 1 milyar 749 milyon dolarla Almanya oldu. Bu ülkenin ardından 1 milyar 301 milyon dolarla İtalya ve 1 milyar 264 milyon dolarla ABD geldi. İhracatta en çok paya sahip ilk 10 ülkenin toplam ihracat içindeki payı yüzde 47,6 olarak hesaplandı. Martta en fazla ihracat yapılan ülke grupları, 9 milyar 965 milyon dolarla Avrupa Birliği, 3 milyar 937 milyon dolarla Yakın ve Orta Doğu, 3 milyar 220 milyon dolarla diğer Avrupa ülkeleri olarak kayıtlara geçti.
İMALAT SANAYİNİN PAYI HÂLÂ YÜKSEK
Martta en çok ithalat yüzde 9,3 azalış ve 21 milyar 77 milyon dolarla “ham madde (ara mallar)” grubunda gerçekleştirildi. Bu grubu yüzde 19,3 artış ve 4 milyar 636 milyon dolarla “tüketim malları”, yüzde 9 azalış ve 4 milyar 340 milyon dolarla “yatırım (sermaye) malları” izledi. Sektörlere göre ithalatın payı yüzde 81,3 ile imalat sanayisinde (24 milyar 460 milyon dolar), yüzde 12,1 ile madencilik ve taş ocakçılığında (3 milyar 637 milyon dolar), yüzde 3,4 ile tarım, ormancılık ve balıkçılıkta (1 milyar 16 milyon dolar) hesaplandı. Martta en fazla ithalat yapılan ülkeler, 3,9 milyar dolarla Çin, 3 milyar 680 milyon dolarla Rusya ve 2 milyar 148 milyon dolarla Almanya oldu. İthalatta en çok paya sahip ilk 10 ülkenin toplam ithalat içindeki payı yüzde 58,5 olarak kayıtlara geçti. Söz konusu ayda en fazla ithalat yapılan ülke grupları, 9 milyar 918 milyon dolarla Avrupa Birliği, 7 milyar 613 milyon dolarla Asya ülkeleri ve 5 milyar 835 milyon dolarla diğer Avrupa ülkeleri oldu.
KARŞILAMA ORANI YÜZDE 75,7
GTS kapsamında ocak-mart döneminde ihracat geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 3,6 artarak 63 milyar 656 milyon dolar, ithalat yüzde 12,6 azalarak 84 milyar 128 milyon dolar, dış ticaret hacmi de yüzde 6,3 azalarak 147 milyar 784 milyon dolar oldu. Söz konusu dönemde, dış ticaret açığı yüzde 41,2 azalarak 20 milyar 472 milyon dolara geriledi. İhracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 75,7 olarak hesaplandı.
‘İHRACAT YATAY ARTMIYOR’
Analistler de dış ticaret verilerini değerlendirdi. Sosyal medya hesabı üzerinden paylaşım yapan uzmanlar “Mart ayında ihracat 22.6, ithalat 30.1, dış ticaret açığı 7.5 milyar dolar oldu. İlk çeyrekte dış ticaret açığı 20.5, son 12 ayda 92 milyar dolar. Enerji ithalatında düşüşlerle açıkta bir miktar düzelme var ama öyle çok sevinecek durum da yok, ihracat yatay, artmıyor” ifadeleri kullanıldı.
‘GERİLEME İSTENİLEN DÜZEYDE DEĞİL’
Analist Fatih Sezer “Mart ayında ihracat yüzde 4,1; ithalat yüzde 5,7 gerilemiş. Dış ticaret açığı yüzde 10,3 azalarak 7.5 milyar dolar olmuş. Enerji, altın hariç ihracatın ithalatın karşılama oranı 1,54 puan artmış. Mevcut kur ve faiz oranlarıyla enerji-altın dışı dış ticaret açığındaki gerileme istenilen düzeyde değil” dedi. Ekonomist Mustafa Sönmez ise “Ekonomi yavaşlıyor yine de Şubat’ta 6,8 milyar dolar dış ticaret açığı verildi. Ocak-Şubat açık 13 milyar dolara yakın. İhracat, ithalatın dörtte birini karşılayamıyor.”
