GÜVEN ADALI / İSTANBUL
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) kasım ayına ilişkin Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) verilerini açıkladı. Kasımda ayında yıllık enflasyon yüzde 12,98’e yükselirken, Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) ise yüzde 17,30’u gördü. Çekirdek TÜFE, ekim ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre %12,31 olan beklentilerin bir miktar altında %12,08 artış gösterdi. Böylece TÜFE, 2004’ün Şubat ayından bu yana en yüksek seviyesini görmüş oldu. Enflasyondaki artışın ana harcama gruplarına göre ayrıntılarına bakıldığında, ulaştırma fiyatlarındaki yüzde 18,56’lık yükseliş dikkat çekiyor. Ulaştırmanın gıdadan sonra en büyük harcama grubu ağırlığına sahip olması enflasyonda sert etkiye neden olmasını sağladı. Yüzde 21,77’lik oran ile enflasyonda ağırlığı en fazla olan grup gıda ve alkolsüz içeceklerde ise yüzde 15,78 artış kaydedildi. TÜFE’ye ürünler bazında bakıldığında ise bazı ürünlerde ilginç fiyat artışları olduğu görüldü:
* Pirinç: Geçen yıl aylık bazda sadece yüzde 0,85 artan fiyatlar bu yıl aylık bazda yüzde 5,19 artarken yıllık fiyat artışı da yüzde 23,35’e ulaştı.
* Et fiyatları: Aylık bazda dana eti yüzde 2,56 ve koyun eti yüzde 3,38 ucuzlamış görülüyor. Buna rağmen et fiyatları geçen yıla göre dana etinde yüzde 4,87 ve koyun etinde yüzde 16,45 daha yukarıda.
* Süt: Aylık bazda yüzde 4,95 oranında artan süt fiyatı yıllık bazda da yüzde 19,92 artış göstermiş oldu. Galiba yeni sorun süt fiyatı olarak ortaya çıkıyor. Süt fiyatındaki artış ise bağlı olarak yoğurt fiyatını yukarı çekti. Aylık bazda yüzde 2,25 artan yoğurt fiyatları yıllık bazda da yüzde 23,69 artış göstermiş oldu.
* Peynir: Süt fiyatındaki artışın etkilediği bir diğer ürün sekmendi ise peynir oldu. Beyaz peynir aylık bazda yüzde 5,24 ve yıllık bazda da yüzde 19,85 artış göstermiş oldu. Kaşar peynir ise aylıkta yüzde 3,92 ve yıllıkta da yüzde 20,20 artış yaşadı. Tulum peynir ise aylıkta yüzde 2,21 ve yıllıkta yüzde 16,68 artarken, krem peynirde bu artış aylıkta yüzde 3,22 ve yıllıkta yüzde 6,94’e ulaştı. Tereyağında ise çok daha yüksek fiyat artışları yaşandı. Aylık bazda yüzde 4,58 artan tereyağı fiyatları böylece son bir yılda yüzde 45,02 zamlanmış oldu.
* Yumurta: Son bir ayda adeta fiyatı uçan ürün yumurta oldu. Sadece bir ayda yüzde 12,77 artan yumurta fiyatları bir yılda ise yüzde 30,31 artmış oldu.
* Patates: Bir dönem adını kara listeye yazdıran patates fiyatlarında yeniden kıpırdanma başladı. Son bir ayda yüzde 8,45 oranında artan patates fiyatları son bir yılda da yüzde 51,65 artmış oldu.
* Nohut: 2015 başında 6,0 liranın altında olan nohut fiyatları artık 13,22 lira. Aylık bazda yüzde 7,01 artan nohut fiyatı yıllık bazda da yüzde 34,11 artmış oldu. Böylece nohut fiyatı son 3 yılda yüzde 120 artmış oldu.
* Benzin&Mazot: Bir ayda yüzde 5,35 ve yüzde 5,07 zamlanan benzin ve mazot yıllık bazda da yüzde 15,74 ve yüzde 20,13 artış göstermiş oldu.
ÜRETİCİ MALİYETİNDEKİ ARTIŞ REKOR KIRDI
Tüketici enflasyonunda 2004’ün Şubat ayından bu yana en yüksek seviyeyi yaşayan Türkiye ekonomisi, üretici tarafında da ciddi maliyet baskısı altında. Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), 2017 yılı Kasım ayında geçtiğimiz yılın aynı ayına göre %17,30 artış gösterdi. Yİ-ÜFE yıllık bazda üst üste yükselişini altı aya çıkarırken 2008’in Temmuz ayından bu yana en yüksek seviyesini de görmüş oldu. Ana sanayi gruplarına göre Yİ-ÜFE’de değişimler şu şekilde oldu.
* Ara malı: Yİ-ÜFE’de en sert artış ara malı üretiminde yaşandı. 2017’nin Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 23,43 yükselen maliyetler, on iki aylıkta ise yüzde 20,76 artış kaydetti. 2017’nin Ekim ayına göre de en fazla artış ara malında yaşandı.
* Dayanıklı tüketim: Yıllık bazda fiyatlar yüzde 15,54 seviyesinde gerçekleşti. On iki aylık ortalamanın yüzde 13,76 olduğu dayanıklı tüketim malı üretiminde aylık artış yüzde 2,13 seviyesinde.
* Dayanıksız tüketim: Üretici fiyatlarının en az arttığı grup dayanıksız tüketim oldu. Yıllıkta artış oranı yüzde 8,58, on iki aylık ortalamada yüzde 9,34, aylıkta ise yüzde 0,21 olarak gerçekleşti.
* Enerji: On iki aylık ortalamanın yüzde 11,88 olduğu enerjide yıllık artış ise yüzde 14,79’u, aylık yüzde 1,2’yi buldu.
* Sermaye malı: Ara malından sonra en fazla artış sermaye malında yaşandı. 2016’nın Kasım ayına göre yükseliş yüzde 18,36 düzeyinde. Aylık artış yüzde 2,87 olarak gerçekleşti.
Üreticideki maliyet artışının sektörlere göre dağılımına bakıldığında imalattaki artış, gelecek tüketici enflasyonu açısından ciddi endişelere neden oldu. İmalatta maliyetler 2016’nın Kasım ayına göre yüzde 18,86, on iki aylık ortalamalara göre de yüzde 17,16 yükseldi.
‘TEK HANE HAYAL’
* Fatih Keresteci: Enflasyonu konuşurken soruna neden hep talep cephesinden bakıyoruz! Halbuki çözüm basit. Üretimi artırmak. Bunu katma değerli yaparsak cari açık sorunu da azalır, böylelikle kur da düşer. Ekonomik model tüketim değil, üretim odaklı olmalı.
* Atilla Yeşilada: Enflasyon 2018’de tek hane hayal, mevduat faizi reel olarak ekside. Niye TL’de kalayım?
* Zümrüt İmamoğlu: Yok geçici, yok gıda, diye diye bu hale geldik. Bu resim çekirdek enflasyonun seyri. Ne gıda var, ne enerji bu fiyatlarda. 2004’e geri dönmüşüz.
* Mahfi Eğilmez: TÜFE % 12,98, Yİ-ÜFE % 17,30. Bu kadar yıllık uğraşı sonucu düşürülen enflasyon yine uçtu gitti. Yapısal reformları yapmamakta direndikçe faiz yükselecek. Onu da bastırırsak daha da kötü olacak.
MERKEZ NEGATİFE DÜŞTÜ
Merkez Bankası’nın ağırlıklı ortalama fonlama maliyetinin %12,25 seviyesinde kaldığını düşünecek olursak enflasyon nominal faizlerin çok üstüne çıkmış durumda. Bu da reel faizin hali hazırdaki noktalarda negatife düşmesine sebebiyet veriyor. Kasım ayının tipik enflasyon oranının üzerine hem değer kaybeden TL’den dolayı artan ithal mal fiyatları, hem de artan petrol fiyatlarının enerji maliyetlerine yansımasını eklendiğinde bu denli yüksek bir rakam ortaya çıktı. Son 3 ayda TL, dolara karşı %12,5 değer kaybetti; 2-3 ay gecikmeli bir etkiyle TL’deki her %10’luk değer kaybı da manşet enflasyona %1,5 ekliyor. Aralık ayında, geçen yılın Aralık ayındaki yüksek artışın yarattığı baz etkisi nedeniyle enflasyon bir miktar gerileyebilir ancak TL’de ilave değer kaybı görülmesi durumunda enflasyon, özellikle de dezenflasyon sürecinin başlaması beklenen 2018’in ilk çeyreğinde de yüksek kalmaya devam edecektir.
OLAĞANÜSTÜ TOPLANABİLİR
Enflasyon rakamlarını değerlendiren Ekonomist Haluk Börümcekçi, “Mevcut fiyatlama PPK toplantısında GLP faizinin en az 75-100 baz puan artırılacağı yönünde görünürken, politika faizinin yüzde 8’den daha yüksek bir seviyeye çıkarak eşlik etmesinin verilen mesajı güçlendireceğini düşünüyorum. Ancak, kurlar ve faizlerdeki baskı devam ederse bankanın PPK toplantısını beklemesine imkan vermeyebilir, bu durumda olağanüstü bir toplantı ile de faiz artışına gidilebilir” dedi.
ASGARİDE 2 BİN TL DAHİ AZ KALIR
CHP’nin Ekonomiden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Aykut Erdoğdu, enflasyondaki artışın önlemediğini belirterek, “AKP enflasyonla baş edemiyor. Enflasyon karşısında ücretlerdeki aşınma hızla arttı. Ücretlere derhal telafi zammı yapılmalı” dedi. Erdoğdu, “Üretici yıllık fiyat artışı yüzde 17,3 ü buldu. Ara mallarında artış yüzde 23. Bu da önümüzdeki aylarda enflasyon baskısının tüketiciye daha ağır şekilde yansıması demek” diye konuştu. Enflasyondaki son rakamların, CHP’nin asgari ücretin 2 bin TL olmasının istemekte ne kadar haklı olduğunu ortaya çıkardığını da bildiren Erdoğdu, enflasyondaki artış eğiliminin devam etmesi halinde 2 bin TL’lik asgari ücretin bile yeterli olmayacağını söyledi.