31 Mart seçimlerinin en çok tartışılan kenti seçimlerin yenilenme kararı alındığı İstanbul oldu. YSK, önce AK Parti ve MHP’nin itirazları nedeniyle seçimleri rakibi AK Parti adayı Binali Yıldırım’dan 14 bine yakın oy farkıyla önde tamamlayan CHP adayı Ekrem İmamoğlu’na mazbatasını 17 gün sonra verdi.
Ardından da yine AK Parti ve MHP’nin yaptığı sandık kurullarının usulsüz oluşturulduğuna yönelik olağanüstü itirazı haklı bularak 6 Mayıs’ta seçimi iptal ederek İmamoğlu’ndan mazbatasını aldı. YSK’nın 6 Mayıs’ta yayımladığı kısa kararında sandık kurullarında memur olmayan üye ve başkan bulunması gerekçe gösterilmişti. Günlerce tartışılan bu gelişmeden tam 16 gün sonra YSK bu kez uzun gerekçeli kararını açıkladı. Ancak tartışmalar daha da alevlendi. Kısa kararda yer almayan ‘sayım döküm cetvellerindeki imzaların yer almamasının da’ gerekçeler arasında sayan YSK’nın 7 üyesinin yazdığı 2015 sayfalık gerekçede ‘oy sayımına, oyların dağılımına, seçmen kaynaklı hatalara dair bir delil olmaması tartışmalara daha da alevlendirdi. İptale karşı oy kullanan 4 üyenin 5 sayfalık şerhinin de yer aldığı gerekçeli karar toplam 250 sayfayı buldu. İşte uzun kararda iptal lehine oy veren üyelerin ‘gerekçeleri’ ve 4 üyenin şerhleri:
7 ÜYENİN GEREKÇELERİ
MUSTAFAKEMALPAŞA EMSAL OLAMAZ: YSK, 20 Nisan tarihli Mustafakemalpaşa kararında, İYİ Parti’nin sandık kurullarının oluşumuyla ilgili yaptığı itirazı, “sandık kurullarının oluşuma itirazı, 2 Mart 2019’a kadar yapılabileceği gerekçesiyle reddetmişti. YSK, İstanbul yönünden benzer bir yöntemin izlenmemesini, sandık kurullarının kamu görevlisi olması gereken başkan ve üyelerinin listesini isteyen siyasi partilere verilmemesi nedeniyle itiraz haklarını etkili bir şekilde kullanamamasına bağladı.
24 HAZİRAN’DA İTİRAZ EDEN YOKTU: Kurul aynı sandık kurullarının 24 Haziran’da da görev aldığı hatırlatmasına o dönem itiraz yapılmadığı için bir değerlendirme yapılmadığı yönünde yanıt veren 7 üye ”Sandık kurulu başkanlarına yönelik ilk kez itiraz edildi. Dolayısıyla bu konuda önceden verilmiş emsal oluşturacak bir içtihad yoktur” yorumunu yaptı.
754 SANDIKTA BAŞKAN MEMUR DEĞİL: 2 bin 333 sandıkta sandık kurulu üyesi ve 754 sandıkta sandık kurulu başkanı kamu görevlisi değil. 754 sandıkta oy kullanan seçmen sayısı 212 bin 276. İki aday arasındaki oy farkı 13 bin 276 olması nedeniyle seçim sonucuna müessir olmuştur.
İMZASIZ CETVEL GÜVENİRLİLİĞİ SARSTI: İtiraz dilekçesinde, 5 bin 88 adet mühürsüz, 694 adet imzasız, 214 adet boş, 498 adet eksik, 919 adet rakam belirtilmemiş, 1135 adet sayısı eksik oy sayım döküm cetveli olduğunu iddiasına yer verilmişti. YSK, gerekçeli kararında, kısa kararında yer almayan “oy sayım ve dökümü” cetvellerine yapılan itirazın da seçim sonucunu etkilediğine hükmetti.
108 SANDIKTA 30 BİN 281 OY: Kararda, İstanbul genelinde 18 sandıkta sayım döküm cetvelinin hiç bulunmadığı, 90 sandıkta sayım döküm cetvellerinde sandık kurulu imzalarının bulunmadığı ifade edildi. Bu şekilde belirlenen toplam 108 sandıktaki oy kullanan seçmen sayısının 30 bin 281 olduğu kaydedilen gerekçede, “Sayım döküm cetvellerindeki bu eksiklik, tek başına seçim sonucuna müessir olmamakla birlikte, sandık kurulu başkanlarının kanuna aykırı biçimde belirlenmesi ile birlikte değerlendirilmiştir” ifadelerine yer verildi.
706 KISITLI SEÇMEN OY KULLANDI: AK Parti ve MHP’nin başvurularında yer alan isimleri inceleyen YSK’nın gerekçeli kararında 377 adet kısıtlının oy kullandığı 6 sandıkta ölü kişilerin yerine oy kullanıldığı, 41 sandıkta ceza infaz kurumunda bulunan tutuklu ve taksirli suçlardan hükümlülerin oy kullandığı, 58 ceza infaz kurumunda bulunan hükümlülerin yerine oy kullanıldığı, 224 adet zihinsel engeli nedeniyle kısıtlı olan kişinin oy kullandığının belirlendiğini ve bu şekilde oy kullandığı tespit edilen toplam kişi sayısının 706 olduğuna yer verdi.
TEK BİR NEDEN YOK: Gerekçeli kararda iptal için tek başına bir nedenin ön plana çıkmaması dikkat çekiyor. 215 sayfalık metnin son bölümünde yer alan sandık kurulu oluşumu, usulsüz eçmen ve oy sayım döküm cetvellerindeki hataların bütün olarak değerlendirilerek seçimin iptaline karar verildiği vurgulandı.
Anayasa hukukçusu Prof. Ergun Özbudun:
YSK’NIN HUKUKTA YERİ KALMADI
“Kararın hiçbir mantıklı yanı yoktur. Karara itiraz eden dört YSK üyesi demokrasiyi, hukuku kurtarmaya çalıştıklarını ortaya koysa da, bunu başaramamıştır. YSK’nın hukukta yerinin dahi kalmamıştır. Seçimin iptalini yaratacak herhangi bir delil gerekçeli karara yerleştirilememiştir. Demek ki öyle bir delil yok. Sandık kurullarının oluşturulması sırasında usulsüzlükler oluşturulmuş, bu usulsüzlüklere göz yumulmuş ve sonrasında da zamanında itirazlar yapılmamış. Sandık kurulu başkanları kamu görevlisi değilmiş. İnanacağımız şey bu mudur? Buna inanılmayacağını YSK kararına itiraz eden dört üye açıkça yazıyor.”
TURGUT KAZAN: KISA KARAR GENİŞLETİLEMEZ
“YSK’nın gerekçeli kararında, 6 Mayıs tarihli kısa kararı genişletilmiş. Hukuken bunu yapmamaları gerekirdi ama yaptılar, çünkü siyasal iktidarın öne sürdüğü tüm gerekçeleri yazma gereği duymuşlar. Ortaya kirli bir 250 sayfa çıkmış. İçindeki itirazlar, o 250 sayfayı temizleyememiş. Gerekçeli kararda hiçbir mantıklı delil yok. Türkiye, hukukun olmadığı, seçim güvenliğinin sağlanamadığı çok zorlu bir dönem yaşıyor. Çok büyük sıkıntılar bizi bekliyor.”
Muhalif üyeler ne dedi?
YSK Başkanı Sadi Güven:
Sandık kurullarının kanuna aykırı oluşturulmasının seçim iptal nedeni sayılamaz. 4 ayrı türde oy kullanılan aynı sandıkların tamamın da sandık sonuç tutanakları mevcut.
AK PARTİLİ ÜYELER ORADAYDI
754 kişinin görev yaptığı bu sandıkların 750’sinde AK Parti’li üyeler de vardı. İmzasız 101 sayım döküm cetvelinin tamamında başkan ve memur üye ile birlikte Ak Parti ve üç sandık hariç CHP tüm sandıklara üye vermiş olup hatta bazı sandıklarda 1’den fazla üye ile temsil edilmişlerdir.
SONUÇLARDA UYUMSUZLUK YOK
İmzasız sayım döküm cetvelleri ile sandık sonuç tutanakları uyumlu olup seçim iptal nedeni olabilecek bir uyumsuzluk görülmemiştir.
TAM KANUNSUZLUK OLUŞTURMAZ
Büyükçekmece’deki usulsüz seçmen iddiaları gerekçede yok. Sandık kuruluna itiraz için yasal süre 2 Mart’ta doldu. Sandık kurullarının oluşumuna ilişkin usulsüzlüklerin “tam kanunsuzluk halini oluşturmaz.
Cengiz Topaktaş: MÜHÜRSÜZ PUSULA ÖRNEĞİ
Sandık kurullarının usulsüz oluşması iptale gerekçe olamaz. YSK’nın bu nedenle iptal ettiği bir seçim yok. 16 Nisan 2017’deki mühürsüz pusula kararında Kurulumuz “sandık kurulundakilerin mühür vurmamalarının seçmenin kusuru olmadan gerçekleştiği, seçmenin iradesinin tam bir şekilde sandığa yansıması için söz konusu oy pusulalarının ve zarfların geçerli olması gerektiği” yönünde karar vermişti.
SEÇMEN İRADESİ YOK SAYILDI
Kanuna uygun olmayan şekilde oluşturulan sandık kurullarının yaptığı işlemlerin yok sayılması gerektiğine dair kanuni bir düzenleme de bulunmamasına rağmen, oy sayım ve döküm işlemlerini yok sayarak, seçimin iptali ve yenilenmesi kararı ile seçmenlerin iradesini yok saymıştır.
SAYIM DÖKÜM KISA KARARA GİRMEDİ
Müzakerelerde sayım döküm cetvelleri ve tutanaklardaki usulsüzlükler iptal sebebi olarak belirlenmemiştir. Bu nedenle de kısa karara seçimin iptal sebebi olarak sadece sandık kurullarının kurulmasındaki usulsüzlükler derç edilmiştir.
Kürşat Hamurcu:
KUSUR SEÇMENE YÜKLENEMEZ
Sandık kurulu başkanının kamu görevlisi olmaması seçmene yüklenecek bir kusur değildir. Bu nedenle, bu sandıklarda oy kullanan seçmenin oyunu geçersiz kabul ederek iradesinin yok sayılması seçme hakkının özüne müdahale anlamı taşır.
AK PARTİLİ ÜYELER İTİRAZ ETMEDİ
Sandık kurulu başkanının kamu görevlisi olmadığı sandıklarda, sandık başı işlemlerine itiraz eden AK Parti dahil, hiçbir siyasi partili üyeler itiraz etmedi. Tutanaklar itiraz olmadan kayıt altına alındı.
HİÇBİR SOMUT DELİL YOK
Sandık kurulu başkanının kamu görevlisi olmadığı sandıklarda, oy kullanan seçmenin oyunun, hangi neden ve gerekçeyle geçersiz sayılması gerektiğine ilişkin itiraz eden tarafından hiçbir somut kanıt ve belge sunulmamıştır. Seçim hukukuna egemen olan serbest, genel oy, eşit, tek dereceli, gizli oy, açık sayım ve döküm ilkelerinin hangisinin kamu görevlisi olmayan sandık kurulu başkanı tarafından ihlal edildiği, hiçbir şekilde ortaya konulmamıştır.
Yunus Aykın:
DELİL YOKSA İNCELEME OLMAZ
İtiraz gerekçesi belirtilmeyen ve delilleri gösterilmeyen itirazlar incelenemez. İspat yükümlülüğü itiraz edenindir. Sandık kurulu üyeleri ve başkanlarının genelgelere aykırı davrandıkları, şüpheli tutum ve davranış sergilediklerine ilişkin delil ve gerekçe gösterilmemiştir.
Eski içtihatlar geçersiz kalmıştır
AK Partinin YSK Temsilcisi Recep Özel “Ortada açık, değişmiş bir kanun hükmü var. Artık eski içtihatlar geçersiz kalmıştır” dedi. Sosyal medya hesabından açıklama yapan Özel “YSK tam kanunsuzluktan dolayı seçimi iptal etmedi, olağanüstü itiraz ile önüne gelen talep üzerine iş bu kararı verdi. Muhalefet şerhlerine sarılanlar artık yürürlükte olmayan kanuna göre verilmiş içtihatlara dayanıyorlar. Ortada açık, değişmiş bir kanun hükmü var. Artık eski içtihatlar geçersiz kalmıştır. Hukukçu olanlar bunu çok iyi bilir. Mecelle’de “mevrid-i nasta ictihada mesağ yoktur’ der. Sayım döküm cetveli yoksa veya kanuna aykırı ise ona dayalı tüm işlemler de geçersizdir. Bir seçimin sonucunun sağlıklı bir biçimde alınması, sayım dökümünün sağlıklı yapılması ile mümkündür. Bu da ancak sayım döküm cetveli ile tespit edilebilir.” Özel, sayım döküm cetvellerindeki usulsüzlükleri hatırlatarak “Kanunsuz atanan başkanlar ne mi yaptı? 377 kısıtlıya, 6 ölüye, 99 tutuklu ve hükümlünün yerine 224 zihinsel engelliye oy kullandırdı. 30 bin 281 seçmenin kayıtlı olduğu toplam 108 sandıkta sayım döküm cetvelini düzenlemedi. Daha ne olsun” ifadelerini kullandı.