Geçtiğimiz hafta uzay çalışmaları yine gündemdeydi. İlk olarak Virgin Galactic şirketi ilk yolcusunu uzaya taşıdı. Her ne kadar bu yolcu deneyimli bir NASA eski çalışanı ve Virgin Galaktik’in astronot eğitim sorumlusu Beth Moses olsa da, uzay turizmi açısından önemli bir adımdı. İlk yolcusunu uzaya çıkarıp sağ salim Dünya’ya geri getirdi. Beth Moses uzaya yolcu gözüyle bakmak için gitti. Yerçekimsiz ortamda koltuğundan kalkıp müşteri kabinini ve uzay uçuşu ortamını arkadaki insanlar açısından inceledi. Çünkü kendisi uzaya gidecek turistleri uçuşa hazırlayacak ve eğitimlerini verecek.
Virgin Galaktik bundan sonra hızlı bir şekilde kişi başı 250 bin dolar ödeyen ve sırada bekleyen 650 kişiyi uzaya götürecek. Yaklaşık 90 dakika sürecek yolculuğun sadece 7 dakikası yerçekimi hissedilmeyen ortamda geçecek ve bu sürede Dünya’yı uzaydan seyretme, havada asılı kalma ve boşlukta takla atma imkanı da bulacak olan turistler dakika başına 36 bin dolar ödemiş olacak. Bu fiyatlar uzaya giden kişi sayısı arttıkça daha da düşecek ve orta halli herkesin karşılayabileceği bir yolculuk olacak. Yani uzay yolculuğu uçak yolculuğu gibi sıradan bir olay haline gelecek. Eskiden askere gitmeyene kız vermiyorlardı. Şimdi uzaya gidip bir takla atıp gelmeyene kız verilmeyecek. Eğer bu yolculuklar planlanan şekilde giderse sıraya giren yeni yolculardan alınan ücretlerle yeni uzay araçları inşa edilecek ve uzay yolculuğu yaygınlaşacak.
Geçtiğimiz haftanın ikinci önemli gelişmesi ise Japonya’nın Hayabusa 2 uzay aracını başarıyla asteroit Ryugu’ya indirmesi oldu. Uzay aracı Dünya’ya 320 milyon kilometre uzaklıkta bulunan Ryugu’ya iner inmez bir kurşun sıktı. Kurşunun etkisiyle yaralanan ve bir parçası kopan asteroid ne olduğunu kestiremediği bu uzay aracına kopan parçalarını vermek zorunda kaldı. Hayabusa 2 uzay aracı 2020 yılının Aralık ayında bu parçaları Dünya’ya ulaştıracak ve analiz edilmesi için Japon bilim insanlarına teslim edecek.
Üçüncü ve en çok konuşulan ve haberlerde en çok yer bulan gelişme ise 8 milyon nüfuslu İsrail’in Ay’a minik bir uzay aracı göndermesiydi. Eğer misyon başarılı olursa İsrail, ABD, Rusya, Çin’den sonra Ay’a uzay aracı indiren 4. ülke olacak.
2007 yılında Google 30 milyon dolarlık bir yarışma başlattı. Google Lunar X Prize veya Moon 2 olarak adlandırılan yarışma şartlarına göre Ay’a gönderilmek üzere bir uzay aracı inşa edilecek ve devlet yardımı almadan, tamamen özel teşebbüs ile desteklenecek, Ay üzerine inip 500 metre yol alacak ve Dünya’ya yüksek çözünürlüklü resim ve video gönderecekti. Son tarih 2014 yılı olarak belirlendi. Ancak yarışmaya katılan takımların hiçbiri bu tarihe kadar gerekli atılımları gerçekleştiremedi. Yarışma önce 2015 yılına, ardından 2017 yılının Ağustos ayına ve sonra da 31 Mart 2018 tarihine ertelendi. Ancak finale kalan 5 takımdan hiçbiri istenen şartları gerçekleştirememişti. 2018 yılının ilk günlerinde hiçbir takımın bu tarihe kadar projeyi yetiştirme ihtimali olmadığı gerekçesiyle yarışma kazananı olmadan sonlandırıldı.
İşte bu yarışmaya katılan takımlardan birisi İsrail’in SpaceIL şirketi idi. Büyük çabalarla Lunar X Prize yarışmasına hazırlanan ekip Google’dan gelecek olan 30 milyon dolardan umudu kesti fakat projeden kesmedi. Hemen yatırımcı aramaya başladılar ve nihayetinde zengin bir iş adamından 75 milyon dolar yardım aldılar. Uzay aracına İbranice “Başlangıçta” mabasın “Beresheet” adını verdiler ve çalışmalarına devam ettiler.
Beresheet’in Ay’a inecek en ucuz araç olması için her ayrıntı düşünüldü. Geçtiğimiz ay Çin Uzay Ajansı Ay’ın görünmeyen yüzüne bir gezgin indirmiş ve Ay’da bitki yetiştirmeyi denemişti. Ancak Çin’in Ay yolculuğu fırlatıldıktan sonra 4,5 gün sürmüştü. Ancak Beresheet’in yolculuğu iki ay kadar sürecek. Çünkü uzaya fırlatılırken SpaceX şirketinin Falcon 9 roketi kullanıldı. Florida’daki Cape Canaveral Hava Üssü’nden uzaya fırlatıldı ve bu roket aynı zamanda Amerikan Hava Kuvvetlerine ait uyduları ve Endonezya’ya ait haberleşme uydularını da uzaya bırakıp geldi. Fırlatmanın ucuza gelmesi için böyle bir tercih yapıldı. Ancak bu da beraberinde bazı problemler getirdi. Uzay aracı Ay’a doğrudan gidebilecek hıza ve güce sahip değil. Ayrıca Ay ile Dünya’nın belirli bir konumda aynı hizaya gelmeleri gerekiyor. Bu sebeple uzay aracı Dünya etrafında 6 hafta boyunca tur atacak ve yerçekiminden kaynaklanan sapan etkisi ile hızı artırılarak her seferinde bir üst yörüngeye sıçrayarak yoluna devam edecek. Ay’a yaklaştığında da Ay yörüngesine girecek ve 11 Nisan günü Ay’ın Dünya’dan görünen yüzüne iniş yapacak.
Beresheet Ay’ın manyetik alanını inceleyecek. Beraberinde Wikipedia’da bulunan bütün verileri götürdü. Bu elektronik cihazlar milyarlarca yıl dayanarak verileri koruyabiliyor. Bu sayede Dünya’ya bir şey olursa insanlığın ürettiği bilim Ay’da saklanmış olacak. Ancak Beresheet’in Ay yüzeyinde bilimsel araştırma yapacak büyük enstrümanları yok. Zaten proje üzerinde çalışan ekip de bunu doğruladı. Bir nevi prestij için yapılmış bir misyon. Devlet görevlileri bu projeyle asıl görevlerinin, gençlere, özellikle de çocuklara, bilim, teknoloji, mühendislik ve matematikle daha fazla ilgilenmeleri için ilham vermek olduğunu, yeni nesil gençlerin bir sonraki uzay araçlarını yapabilecek özgüvene sahip olacağını söylediler.
Eğer misyon başarılı olursa ve her şey planlandığı gibi giderse Beresheet’in yörüngeden Ay yüzeyine inmesi tamamen otomatik olacak ve 20 dakika sürecek ve Ay üzerine indirilen en ucuz ve özel sektör desteğiyle yapılan ilk uzay aracı olmuş olacak. Kilometre sayacına yaklaşık 4 6.5 milyon kilometre koyacak olan uzay aracı diğer tüm ay iniş misyonlarından daha fazla yol almış olacak.
Benim için ilginç olan ise 8 milyon nüfuslu ve göreceli olarak daha yeni kurulmuş bir ülke Ay’a uzay aracı gönderecek kadar bilimde ilerlemişken, 80 milyonluk ülkemizde bilim ve teknolojik gelişmelerde durum nedir merak ediyorum.