Bizim oralarda, -muhtemelen başka yerlerde de öyleydi- şoförler, acısı olanın evinin yakınından geçerken arabalarının teybini kapatırlardı. Hüzne saygının bir alametiydi bu, birkaç sene sürerdi. Hala öyle yapıyorlar mı bilmiyorum.
Hüzün bu kadar yakınımızda. Taze acılar bu kadar yakınımızda.
Yakınımızda mı, içimizde mi?
Büyük laf etmek kolay. Söyle gitsin.
Gitsin de, benim büyük laf edesim yok.
Ne desem, ne etsem, Filistin’in başına düşen ateşin yanında boş kalır.
Böyle bir durumda şarkı, türkü bahsine girmek içimden gelmedi.
Belki şiir, münasip bir lisan ile...
“Ve Kudüs şehri.
Gökte yapılıp yere indirilen şehir.”
Üstad Sezai Karakoç’un Alınyazısı Saati’nden.
Mustafa Özel, şiirin 1979’da yazılmış olabileceğini yazıyor. (Makas dergisi, Nisan-Mayıs 2019, sayı 7.)
“Ve yatırlar patır patır kaçıyor geceleri”
“Tuz heykele dönüşmemek için Tanrı gazabıyla
Susmuş minarelerin azabıyla”
“Ve Kudüs şehri.
Artık yer şehri, toprak şehri.
Bakır yaprakların, çelik göğdelerin, acımasız yüreklerin
Demir köklerin, tunçtan ve uranyumdan dalların.
Kurşundan çiçeklerin şehri.
Gülle kusuyor ana rahmi
Bomba parçalıyor beynini bebeğin
Tanklar saldırıyor evlere bir anda ev yok tank var
Uçak var gök yok uçak var”
Sezai Karakoç’un daha eski Filistin şiirleri var.
Ancak bu şiir, içinde Kudüs olan Türkçe şiirlerin en güzelidir.
40 yılı olmuş yazılalı. Bugün yazılmış kadar yeni.
Bugün yazılmış gibi yeni olması, şiir için iyi.
Bizim için kötü.
***
Elimin altında Nizar Kabbani’nin ‘İşgal Altında’sı var. (Rey Yayınları. Kayseri. Hala duruyor mu Rey Yayınları?) Çevirisini Turan Koç’la İbrahim Demirci yapmış.
Nizar Kabbani’nin şiirlerini bu sütunda andığımı iyi hatırlıyorum.
Fakat o günlerde “İşgal Altında” elime geçmemişti.
“Sende Muhammed’i Yesuğ’u aradım
Ey Kudüs ey peygamberler kokusu
Ey yerin göklere en yakın avlusu”
(Burada Yesuğ’un İsa Aleyhisselam’ın Hristiyan Arapların dilindeki adı olduğunu hatırlatalım.)
“Ey yerin göklere en yakın avlusu.”
Bu mısra “Gökte yapılıp yere indirilen şehir”in kardeşidir.
Hayır, biri ötekinden mülhem anlamına değil.
Şair duyarlığının şehre birbirine yakın yerlerden yaklaştığının göstergesi.
‘İşgal altındaki toprağın ozanları’nda Filistinli şairleri selamlıyor Nizar Kabbani. Dışarıdakileri, Filistin davasına uzak duranları keskin bir dille hırpalıyor.
“Biz yıkılmış ozanlar/Biz tarih gurbetçileri/Acı çekenler adına/Sizden öğreniyoruz/Nasıl bıçak gibi çekilir sülüs harf biçimleri”
“Bizde şiir/Bir derviştir sallanan zikir halkalarında/Ama ozan ayakkabılar yapıyor sarayın kralına/Ozan dudakları buruyor şimdi/Paltosunu tutuyor güçlünün/İçkiler boşaltıyor onun kadehine/Ozan buruyor sözcükleri şimdi/Hadımlaştırıyor düşünceleri”
“Mahmud el-Derviş selam sana/Tevfik el-Zeyyat selam sana/Ey Fadva Tukan selam sana/Ey kalemlerini sıcak kaburgalarında yontanlar/Sizden öğreniyoruz/Nasıl ateşlenir sözcüklerde bomba”
“Seğirtenler”de 1993’te Yaser Arafat’la İzak Rabin arasında imzalanan Oslo anlaşmasına şiddetli bir eleştiri var. 2 Ekim 1995’te Al-Hayat gazetesinde yayımlanmış.
“Bir sardalye kutusu bıraktılar/Bize Gazze denilen/Eriha adında bir kuru kemik/Filistin denilen otelin/Ne tavanı var ne sütunu/Bize bıraktıkları, kemiksiz beden/Parmaksız el”
Şiirle çizilen resimler böyle.
Hepsi yaralı, hepsi yanık, yıkık.
Birkaç yüz kilometre güneyimizde Kabbani’nin sardalye kutusuna benzettiği Gazze hala bombalanıyor.
Bizim birkaç yüz kilometre güneyimizde, Mısır’ın hemen yanında, Ürdün’ün karşısında, Suriye’nin az ilerisinde...
Biz birbirimizle meşgulüz.
Şiirimizin bile sesi çıkmıyor. Nizar Kabbani’nin eleştirdiği yerlerdeyiz.
Ne yapabiliriz?
Hiçbir şey yapamıyorsak... Bari bu şiirlerin ve bütün Kudüs şiirlerinin mazide kalmış hüzünlü hatıralar olarak yad edileceği zamanların gelmesi için dua edelim.