Bugün Ayasofya günü. 86 senedir müze olarak faaliyet göstermeye mecbur kalan mabet bu cuma namazında ibadete açılıyor.
Mübarek olsun.
Törensel bir açılış yapılacak. Bir nevi devlet seremonisi.
Başka türlü olması beklenemezdi. Tarihi bir olay. Siyasetin, böyle tarihi bir olayın altını çizmek istemesi normal.
Şu korona salgınında, çok katılımlı bir törende sosyal mesafeyi korumak büyük mesele.
Salgın olmasaydı eminim çok daha görkemli bir açılış olurdu.
İstanbul’da değilim. Köyde, Follu’nun kahvesindeyim.
Bu köyden Ayasofya’yla ilgili tek hatıram, Tuluğun Hikmet’in anlattığı, Ayasofya’nın kubbesini tutturmak için Rumlar’ın Mekke’ye gelip o zamanlar çocuk yaşta olan Peygamberimiz’in tükürüğünü İstanbul’a getirerek kubbenin harcına karıştırmalarını anlatması.
Öyle ki, -bu ayrıntıları Hikmet Abi anlatmadı, Evliya Çelebi’nin seyahatnamesinde geçiyor- Hızır Aleyhisselam Bursalı üç yüz keşişe tavsiyede bulunuyor. Onlar da rahip Bahira ile birlikte Mekke’ye geliyorlar. Peygamberimiz’in tükrüğünden bir miktar alıyorlar. Biraz da Mekke toprağı alıyorlar. 70 deve yükü de Zemzem. Bunları İstanbul’a taşıyıp harca katarak kubbeyi onarıyorlar.
Güzel bir öykü. Fakat tarihi gerçeklikle bağdaştırılması çok zor.
Ne anlayabiliriz bu öyküden?
Müslümanların Ayasofya’ya bir kutsiyet atfetmek istediklerini anlarız.
Bir de, çok istisnai öykülerin hiçbir resmi müfredatta yazılı olmamasına rağmen bu köylere kadar ulaşmayı başardığını.
70’lerde, ben mitinglerde Ayasofya sloganları atarken kimsenin meselesi değildi Ayasofya.
İçlerinde hiç “Zincirler kırılsın, Ayasofya açılsın” diye slogan atmış olan var mı?
Sordum, yok.
O yıllarda ben anlatsam da -bir kaçı hariç- dinlemezlerdi.
Şimdi ilgileniyorlar mı?
Çok yakından ilgileniyorlar.
Dişçinin Sabri, Cuma günü açılışa gidecek olan var mı diye soruyor.
Kızaluğun Recep, “Ben giderdim ama” diyor, “İnekler var. İnekleri vapura da almazlar, caminin yanlarına da sokmazlar.”
Anket yapar gibi birer birer soruyorum.
“Recep Abi, ne diyorsun, iyi bir şey mi Ayasofya’nın açılması?”
“İyi bir şey tabi” diyor, “Zati camiydi, kapattılar, şimdi açılacak. Gavurların canı sıkılır ama, ne yapalım.”
Salifin İsmail de taraftar. Fahrettin Coşkun da taraftar. Şoför Osman’ın Muammer de taraftar. Follu’nun Muhammet bile taraftar. Halil Dayı’nın Mehmet daha tafsilatlı konuşuyor. “Evvelce, Avrupa’nın hatırı için müze yapmışız Ayasofya’yı. O zaman zayıftık, şimdi kuvvetliyiz, açtık. Papa kızmış. Kızarsa kızsın ne yapalım. Avrupa’da da kilise yapılmış camiler var. Biz bir şey diyor muyuz?”
Peki, Avrupalılar, Amerikalılar, Ayasofya’yı açtık diye bizimle daha çok uğraşırlarsa, bu yüzden ekonomimiz bozulursa aynı şekilde savunur muyuz?
Salifin İsmail, “Sırtımdan ceketimi de alsalar savunurum” diyor.
Mehmet o kadar emin değil. İleride çok sıkıntı olursa “İyi has duruyorduk, ne zorunuz vardı açtınız Ayasofya’yı” deme ihtimalini inkar etmiyor. Ancak bugün, açılışın arefesinde durumdan memnun.
Yani, “Haydin” desem, kahvedekilerle beraber “Zincirler kırılsın, Ayasofya açılsın” sloganı atabiliriz.
Ama atmaya gerek yok, açılıyor zaten.
Ben bu köyün eskilerinden sayılırım.
Burada adını saydığım komşuların çoğunu zamanında içki içerken hatta bazılarını zil zurna sarhoşken görmüşüm.
Bildiğiniz gibi değil!
Çoğunun Ecevitçi olduğu 70’li yılları da çok iyi hatırlıyorum.
Bu havalide tek tük Selametçi olurdu ve onlara da çarşıda pazarda “Selametçi” diye seslenirlerdi.
Şimdi büyük ekseriyeti sağlam Tayyipçi.
Tanık olduğum, aşağı yukarı 50 yıllık sürede gerçekleşmiş bir sosyal değişim.
Bu değişimin nasıl gerçekleştiğine dair bir çalışma, bir araştırma görmedim.
İmkanım olsa burada ve Anadolu’nun başka bölgelerinde saha analizleri yaptırırdım.
Siyasetin bugününü anlamakta çok işe yarardı.
Bana da sordular kahvedekiler. “Gidecek misin açılışa?”
“Bugünlerde kalabalık olur” dedim, “Gidemem. Zaten resmi davetle gidiliyor, protokol falan var. Biraz zaman geçsin, ortalık sakinleşsin, giderim Allah izin verirse.”