Yap İşlet Devret (YİD) modeliyle yapılan yolları ve köprüleri artık hepimiz biliyoruz.
Bütçede para olmadığı için hükümet kendisinin sunmak zorunda olduğu geleneksel kamu hizmetlerini özel sektöre bu yöntemle yaptırıyor.
Değerli okur yöntem son derece teknik ve basit aslında. Özel sektör yatırımın finansmanını sağlıyor, inşaatı yapıyor ve ortaya çıkan tesisi işletiyor.
Şehir hastaneleri örneğinde sunulan hizmetin ve inşa edilen hastanenin kullanım bedelini Hükümet ödüyor.
Ulaştırma örneğinde ücreti hizmet kullanıcılarının ödemesi gerekiyor. Ödemezlerse garanti edilen ücret bütçeden ödeniyor (gelir garantisi). Ücreti pahalı bulurlarsa sözleşme ücretinden indirim yapılıyor. Garanti edilen ücret ile indirimli ücret arasındaki farkı yine Hükümet ödüyor (katkı payı).
Bildiniz.
Hükümet bu paraları sizlerden topladığı vergilerle ödüyor. Günün sonunda tüm ödemeleri yükü siz çekiyorsunuz.
Ancak bu projeleri siyasetçiler sahipleniyorlar. Yani elin taşıyla elin kuşunu vuruyorlar.
Nasıl mı?
Gelin bir bakalım.
ÇEŞİTLENDİRİLEN HARCAMALAR
Sayın Cumhurbaşkanı yıllarca bu projeleri “Cebimizden bir kuruş çıkmayacak” diye anlatmıştı. Onbirinci Kalkınma Planı tanıtım toplantısında bu yöntemi şu sözlerle açıklamıştı. “Çıkmış diyor ki nerede bunun kaynağı. Ya kaynağı napacaksın. Bu defa bunlar kamu özel işbirliğiyle yapılan yatırım. Bu yatırım yapıldı mı? Yapıldı. Biz ne diyoruz bunu yapanlara. Gel bakalım arkadaş. Kaç yıllığına. 15 yıllığına. Peki sana 10 yıl veriyorum. Veya al 15 yıllığına. 15 yıl çalıştıracaksın. 15 yıl sonra bunu bize vereceksin. Cebimizden bir kuruş çıkmadan biz bu yatırımı yaptırıyoruz. Ve bu süreç içerisinde de yılsonunda bazılarından cirodan bazılarında da kârlarından yine gelirimizi alıyoruz. Buna kaynakların çeşitlendirilmesi denir. Ama bunu muhalefet bilmiyor. Anlamıyor. Hazırdan varsa yatırım yapılır zannediyor.”
https://www.dailymotion.com/video/x6f37z0 Değerli okur bu konuşma 21 Şubat 2018’de yapıldı. O vakit yetkililer buna benzer konuşmaları sıkça yapıyordu.
Muhalefet kendi açıklamasını kendisi yapsın.
Ama ben çok uzunca yıllardır yetkililerin “kaynak çeşitlemesi” dedikleri bu yönteme “harcama çeşitlendirmesi” diyorum.
Neden mi?
Devam edelim o zaman.
Projeler hayata geçince sizler Sağlık Bakanlığı’nın şehir hastanelerine yaptığı devasa ödemeleri bütçe ödeneklerinden “kira ve hizmet bedeli” şeklinde görmeye başladınız.
Köprüler ve yollar açıldıkça gişelerdeki fahiş ücretleri de gördünüz. Bu ücretleri ödeyemediniz. Bu güzelim köprülerden geçmediğiniz için “araç garantilerinin” ücretleri bütçeden ödenmeye başladı. Siz bu yolları ve köprüleri kullanabilin diye sözleşme değişikliği yapıldı. Sözleşme ücretlerinde indirim yapıldı. Aradaki fark “katkı payı” olarak işletmecilere ödendi.
Sizler bu ödemeleri de bütçe ödeneklerinden görmeye başladınız. Hayır hayır sizler başlangıçta görmediniz. İşin uzmanları gördüler ve sizlere aktardılar. Çünkü sizler bu ödemeleri görmeyin diye bütçede yeni yeni isimler yaratıldı.
Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM) garanti ve katkı payı ödemelerini “hane halkları ve işletmelere yapılan transferler” şeklinde isimlendirdi. (Değerli okur sizler bu transferlerden bir kör kuruş nasiplenmediniz aslında. Ama yetkililer kâğıt üzerinde de olsa sizleri düşünmeyi ihmal etmediler.)
Sağlık Bakanlığı başlarda bu ödemeleri bütçede açıkça “kira ve hizmet bedeli” ödemesi diye belirtiyordu. Sonradan onlar da ulaştırmanın partili memurlarının alengirli işlerine ayak uydurdular. Kira ödemelerine “Gayrimenkul Sermaye Üretim Gideri” demeye başladılar.
İşin uzmanları bu bilgileri yazdıkça yetkililer söylem değiştirmeye başladılar.
Çünkü eser siyaseti adına yapılan bu köprülerin, yolların ve şehir hastanelerinin gereksizliği ortaya çıktı. Nereden mi biliyorum bunların gereksiz olduklarını? E gerekli olsaydı siz bu yolları ve köprüleri kullanırdınız. Bütçeden de para çıkmazdı. Şehir hastanelerini kullanmak zorunda kalın diye var olan hastaneler kapatıldı. Salgın bazılarının kapatılmasını erteledi.
2022 mali yılı bütçesi “bir şey deniyoruz” diye özetlenebilecek “yerli ve milli ekonomi politikaları” nedeniyle ilk 6 ayda anlamını kaybetti. Bu nedenle TBMM’ye ek bütçe sunuldu.
Tabii ki anlamını yitiren ödeneklerin başında da dövize endeksli KÖİ projeleri geliyordu. Tabii ki işin uzmanları öncelikle bunların ödeneklerini incelemeye başladılar. Ek bütçeye bakınca bir de ne görsünler.
Heyhat!
Partili memurların başına taş düşmüş ve bütçe ödeneklerinin isimlerini herkesin anlayacağı dilden yazmışlar.
Kira bedeli ödeneklerinin ismini “Sağlık Tesisleri Kullanım Bedeli Ödemeleri” ve hizmet bedelinin ismini de “Sağlık Tesisleri Hizmet Bedeli Ödemeleri” şeklinde belirlemişler.
Ulaştırmanın partili memurları nihayet garanti ödemelerinin isimlerini açıkça yazabilmişler. KGM’nin bütçesinde “Trafik Garanti ve Katkı Payı Ödemeleri” ve Bakanlığın bütçesinde de “Avrasya Tüneline İlişkin Katkı Ödemelerine” ilişkin ödenek tahsis etmişler.
Bu projelerin temel atma ve açılış törenleri oy getiriyordu. Başlarda işler yolundaydı.
Bu projelere 160 milyar dolara yakın gelir garantisi verildi dedim. Kimse buna doğru değil diyemedi. Diyen olduysa da yüksek gişe ücretleri ve milyarlarca liralık bütçe harcamalarını görmezden gelemedi.
Değerli okur günün sonunda sizler homurdanmaya başladınız ve siyasetin dili değişmeye başladı.
Sayın Cumhurbaşkanı bir kuruş çıkmayacak söyleminden “zamana ayarlı bir yatırım” deme noktasına geldi. Ben de bu söylemi kredi kartı örneğini kullanarak “şimdi harca sonra öde” şeklinde size tercüme ettim.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı defalarca “bu yöntem olmasaydı bu kadar yatırımı kısa sürede yapamazdık” dedi. Böylece kasada para olmadığını kabul etmiş oldu.
İbrahim Kahveci hafta içinde yazdı ve Ulaştırma ve Altyapı Bakanı da bir TV programında açıkladı. Sizler Demirel ve Özal’ın yaptırdığı köprülerden Kurban Bayramı’nda bedava geçeceksiniz. Ancak Erdoğan’ın YİD modeliyle yaptırdığı köprülerden geçerken parasını illaki ödeyeceksiniz. Çünkü sizlerin yapacağınız ödemelere acil ihtiyaç var. Çünkü kredi kartı ödemelerinde zorluklar yaşanıyor.
Bir siyasetçi bana Twitter üzerinden gönderdiği bir mesajda 1915 Çanakkale Köprüsü’nün finansman yöntemi için “Devlet taksitle köprü yaptırdı gibi. 10 yıl sonra mülkiyeti de devletin olacak” dedi.
Taksitle alınan ev, araba, mobilya ve beyaz eşyadan sonra “taksitle yaptırılan köprüyü de” gördük.
Değerli okur tüm bu olan bitene harcama çeşitliliği demekte haksız mıyım şimdi Allah aşkına?
Daha önce fizibıl olmayan bu projeleri fizıbıl kılmak adına attırılan taklaları defalarca yazdım.
Ne pahasına?
Değerli okur bizler buna çok önceden baktık aslında.
Ancak bana DM’den mesaj gönderen siyasetçi 1915 Çanakkale Köprüsü’nün taksit ödemeleri için “Bence sakin olup bir daha değerlendirin” demişti.
Değerli okur gelin biz bir kenara çekilip sakince oturalım. Ya da taksit ödemelerini şuraya bırakalım ve kalkın gidelim.
TEMMUZ 2022 YILI KÖPRÜ ÜCRETLERİ
Geçen hafta bu köşede yazdım. Sözleşmeye göre 2022 yılının ikinci yarısından itibaren uygulanacak köprü giderleri KDV dâhil şu şekildedir.
Osmangazi Köprüsü: 840 TL
Avrasya Tüneli:113 TL
Yavuz Sultan Selim Köprüsü: 90 TL
15 Mart Çanakkale Köprüsü: 320 TL
Yetkililer bu temmuz zamlarını gişelere yansıtmadılar. Katkı paylarının tamamı bütçeden ödenecek.
Değerli okur sakin olun. Bu ödemelerin tutarı 7,7 milyarcık. Çok mu?
Değerli İstanbullular durun bir yere gitmeyin. Balıkesir’den size kiraz geliyor.
Kamyon Balıkesir batıdan Gebze-İzmir otobanına girdi. Osmangazi Köprüsünü geçti. Kısa bir süre ücretsiz devlet yolunu kullandı. Aslında ücretsiz yoldan memnuniyetle devam edecekti. Ama yetkililer zorunlu olarak şoförü Yavuz Sultan Selim Köprüsüne (YSS) yönlendirdiler. Kamyoncumuz YSS Köprüsü ve Kuzey Çevre Otoyolu İşletmesine gereken ödemeleri de yaparak İstanbul’a vasıl oldu.
Hayırlı olsun. Kamyoncu kardeşimizin gişelerde ödediği ücret bin 620 TL. Bir de geri döndü. Gidiş-dönüş oldu mu ise 3 bin 240 TL.
Daha bunun otuz liraya varan mazotu var, amortismanı var, maaşı var, yemesi var, içmesi var. Var oğlu var.
Sonra da kiraz neden pahalıymış. Sakin olun ve bir daha değerlendirin.
İyi pazarlar.