Yıllardır mega projelerde şeffaflığın olmadığını yazıyorum.
Projelerin ihalelerine ilişkin bilgimiz yok.
İhale sonuçlarına ilişkin bilgimiz yok.
Sözleşme koşullarına ilişkin bilgimiz yok.
Sözleşmelerde bizim vergilerimizle ödenecek garantilere ilişkin bilgimiz yok.
Yüklenicilere maddi menfaat sağlayacak şekilde sözleşmeleri sürekli değiştiriyorlar. Bilgimiz yok.
Yasal olarak bu garantileri ilgili kurumların mali tablolarında göstermeleri gerekiyor, göstermiyorlar. Neden? Bilgimiz yok
Bilgimizin olmadığı garantilerin tutarı 180 milyar dolara yakın.
Derken Avrasya Tüneli’nin işleticisi bizleri de işletmek için bir rapor hazırladı: Kamu Özel Sektör İşbirliği (KÖİ) Modeli ve Avrasya Tüneli Projesi.
Bu köşede daha önce yazdığım üç yazıda bu raporda yer alan manipülasyonları yazdım.
Bu raporda şöyle bir tespitte bulunuyorlar: “Proje sözleşmelerinin kamuya açılıp açılmaması şeffaflıkla ilgili bir diğer tartışma başlığıdır. Bilgi Edinme Hakkı Mevzuatı uyarınca kamu kurum ve kuruluşları, istisnalar haricinde her türlü bilgi ve belgeyi başvuran bireylere sağlamakla yükümlüdür” diyorlar ve ekliyorlar “bu çalışmanın, kamuoyunda tartışılan sorulara ve KÖİ modeliyle ilgili eleştirilere bilimsel, gerçek bir cevap olacağı umulmaktadır.”
Boş yere umutlanmışsın nur yüzlüm.
Öyle olmuyor.
Nasıl mı?
Gelin bir bakalım.
YÜKSEK HIZLI TREN İHALELERİ
Son yıllarda Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığına bağlı Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü sıkça Yüksek Hızlı Tren (YHT) Hattı ihalesi yapıyor.
Bu ihalelerin tutarları dudak uçuklatacak büyüklükte.
Örneğin Yerköy-Kayseri Yüksek Hızlı Tren Projesi Yapım İşinin sözleşme bedeli 1,5 milyar dolardır. Ankara-Eskişehir-İzmir YHT Hattı işinin ihale bedeli ise 2,3 milyar dolar.
Bazı ihaleler Kamu İhale Kanununun (KİK) istisna düzenlemelerine göre farklı ihale usullerine göre yapılmaktadır (m. 3/c). Bazı ihaleler de KİK’in meşhur davetiye usulüne göre yapılıyor (md. 21/b).
Çalışma alanlarından birisi de ihale olan bir araştırmacı olarak bu işlerin ihalelerini merak ettim. Ancak ihaleler konusunda sistemik bir bilgiye ulaşamadım.
Bildiniz!
Çaresiz kalınca, Avrasya Tünelinin işletmecisinin bizleri işletmek için yazdığı rapordaki öneriyi takip edeyim dedim.
Bilgi Edinme Kanunu çerçevesinde CİMER üzerinden Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğüne sorular sordum.
Nasıl mı?
Devam edelim.
SORULARIM
20 Eylül, 2022’de CİMER üzerinden şu soruları sordum.
1.Demiryolu işlerinin ihalelerinin hukuki dayanağı nedir?
2.Demiryolu işlerinin ihale usulleri nelerdir?
3.Demiryolu işleri için EKAP’tan ilana çıkılmış mıdır?
4. Demiryolu işlerinin yüklenicileri hangi firmalarıdır?
Değerli okur dikkat ettiyseniz sorularım çok açık.
İhaleleri hangi mevzuata göre yaptıklarını söyleyecekler. Şu tür ihaleler KİK’e tabi, şu tür ihaleler AB kurallarına göre yapılıyor, şu tür ihaleler şu mevzuata göre yapılıyor diyecekler. Hepsi bu.
İkinci soruda ihale usullerini soruyorum. Açık ihale mi, pazarlık usulü mü, belli istekliler arasında ihale mi?
Bu işlerde ilana çıkılıyor mu? Mefhumun muhalifinden hareketle davetiye usulü mü uygulanıyor?
Demiryolu işlerinin yüklenicilerinin isimlerini bildirebilir misiniz?
Bu işler klasik yöntem çerçevesinde yapılmaktadır. Yani yüklenicilere yapılacak ödemeler milli bütçeden finanse edilmektedir. Yani biz “vergi mükelleflerinin” vergileriyle fonlanmaktadır.
Dikkat ederseniz ticari sır diye cevap vermezler diye bu ihalelerinin finansal koşullarını sormadım.
Peki, ne cevap aldım?
Devam edelim.
CEVAPLAR
Genel Müdürlük 21 Ekim, 2022 tarihinde CİMER üzerinden cevap verdi.
Öncelikle sorularıma ayrı ayrı cevap vermeye tenezzül etmemişler.
Ayrıca konuşuyorlar, ama nece konuşuyorlar gerçekten anlamadım.
“Ortak Cevap 1-2: Yatırım Programına teklif edilen işler; Yatırım Programında resmi olarak yayımlanmaları akabinde ve söz konusu işin finansman çözümü doğrultusunda, Kamu İhale Kanunu’nun ilgili maddeleri, Çok Taraflı Kalkınma Bankaları (Dünya Bankası, EBRD vb.), Avrupa Birliği Ulaştırma Sektörel Operasyonel Programı (IPA 2 vb.) Satın Alma Kılavuzları kapsamında belirlenen normlar çerçevesindeki prosedürler uyarınca ihale edilmektedir.”
Değerlendirmem: Bir karar verin lütfen. Hangi ihalede hangi mevzuatı uyguluyorsunuz. “vb” ne demek yahu. Ne yani kafanıza göre mevzuat mı seçiyorsunuz?
Ayrıca, Ankara-İzmir YHT Hattının ihalesinde FIDIC ihale kurallarına göre alım yaptık diyordunuz. “vb.” derken FIDIC’i kastetmiyorsunuz değil mi? Unutmayın FIDIC Çok Taraflı Kalkınma Bankası değildir. Danışmanlık Mühendislerinin Uluslararası Federasyonu’dur (International Federation of Consulting Engineers) ve bir milyondan fazla mühendisi temsil etmektedir.
Ben size ihaleleri hangi usule göre yaptınız diye sordum. Usulün ne olduğunu bilmiyor munuz? Açık ihale, pazarlık, belli istekliler arasındaki ihale. Satın almalarda bunlardan hangileri uyguladınız?
Bilmiyor musunuz?
Ya da neden söylemiyor da saklıyorsunuz?
“Ortak Cevap 3-4: Genel Müdürlüğümüzce yürütülen ihalelere ilişkin süreçler yukarıdaki cevapta isimleri verilen ilgili mevzuatlara uygun şekilde işletilmekte olup, söz konusu mevzuatlara aykırılık teşkil edecek bir uygulamanın varlığından söz edilemez.
Genel Müdürlüğümüzce yürütülen ihalelere ve sonuçlarına ilişkin dokümantasyon ve sair bilgiler, mevzubahis ihalenin ait olduğu satın alma mevzuatının kurallarına uygun olarak ilgili dijital platformlardan (KİK EKAP, World Bank Procurement Notices, EBRD ECEPP vs.) şeffaf bir şekilde takip edilebilmektedir.”
Değerlendirmem: Ben size bu işlerin ihalelerini ilan ediyor musunuz diye sordum. Bir de ihaleleri kazanan yüklenicilerin kimler olduğunu.
Bahsettiğiniz dijital platformlardan takip edebilseydim size sormazdım.
Yerköy-Kayseri Yüksek Hızlı Tren Projesi Yapım İşini KİK 21/b maddesinde davetiye usulü yaptınız. Davetiye usulüyle yaptığınız ihalelerde ilana çıkmıyorsunuz. Kafanıza göre şirketleri davet ediyorsunuz, teklifleri alıyorsunuz. Hatta bu ihalenin sonuç ilanını da ihaleden bir yıl sonra açıkladınız.
Ayrıca ihaleyi kazanan yüklenicilerin listesini vermek çok mu zor geldi.
Bu arada bu cevabı yazanların çocukları varsa, onların suratlarına nasıl bakacaklar gerçekten merak ediyorum.
Şahsen ben utandım.
Konuyu sulandıran bu cevap üzerine 24 Ekim, 2022 tarihinde Bilgi Edinme Kuruluna başvurdum ve dedim ki “Bilgi edinme hakkı kapsamından CİMER üzerinden Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğünün 2019-2022 yılları arasında yapmış olduğu demiryolu yatırımları konusunda spesifik sorular sordum. Ancak Genel Müdürlük spesifik olarak cevap vermek yerine toplulaştırılmış biçimde genel geçer cevaplar vermiştir.”
Bugün 14 Mayıs, 2023. Aradan geçen 7 ayda başvurum hala inceleniyormuş.
Ya sabır!
Bu arada sana da iyi pazarlar Avrasya Tünelinin şakacı işletmecisi.