İki gün önce Çanakkale için yola çıktık. Ankara çıkışında bir ilan gördüm. İlanda “Türkiye’nin en akıllı yolu, Ankara Niğde Otoyolu” yazıyordu. Bir an için “Çanakkale’ye Niğde üstünden gitsek mi?” diye mırıldandım. Küçük kızım “baba şaka mısın!” dedi.
Sonra hatırladım. Hafta içinde Cumhurbaşkanı Erdoğan Ankara Niğde Otoyolunda otomobillerin ücretinde yüzde 20 ve diğer araçların ücretinde ise yüzde 40 indirim yapılacağı müjdesi verdi. İndirimli ücretler, Cuma gece yarısı uygulamaya girdi.
Bu açıklamalardan anlıyorum ki Otoyol kullanılmıyor.
Nasıl mı?
Gelin bir bakalım.
ÖNCE PROJEYİ TANIYALIM
24 Nisan 2017 tarihinde yapılan ihaleye 5 firma teklif verdi. İlginç şekilde, ihaleyi KÖİ projelerinde çok da aktif olmayan bir firma kazandı. (Diğer 4 firmayı yakından tanırsınız). https://www.sabah.com.tr/ekonomi/2017/04/24/ankara-nigde-otoyolu-ihalesi-sonuclandi
Yap-İşlet Devret (YİD) sözleşmesi Ağustos 2017 tarihinde imzalandı.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı “bağlantı yollarıyla 332 kilometre olan Ankara-Niğde Otoyolu’nun yapım süresinin 3 yıl, işletme süresinin 15 yıl 4 ay olduğunu anımsatarak üç kesimde farklı araç garantisi verildiğini” bildirdi. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/ankara-nigde-otoyolu-ile-yillik-1-628-milyar-lira-tasarruf-saglanacak/2079267
2018 Haziran’ında projenin finansman sözleşmesi imzalandı. Krediyi 4 Türk bankasıyla birlikte Credit Suisse sağladı. (Projenin ÇED raporu ikna ediciymiş ki batılı bir banka bu altyapı projesine kredi vermiş). https://www.iflr1000.com/Deal/Profile/17846#undefined
(Unutmayın, Osmangazi Köprüsünü de içeren Gebze-İzmir Otoyoluna ve İstanbul Havalimanına batılı bankalar kredi vermedi. Çünkü bu projelerin çevreye verdiği zarar çok açık. Bu nedenle diyorum ki çevreye büyük tahribat verecek Kanal İstanbul projesi batıdan kredi bulamayacak).
Tarihler önemli. Yapım süresi finansman sözleşmesinin imzalanmasından sonra 3 yıldır (Haziran 2021).
Ücret, Euro Tüketici Fiyat Endeksine göre güncelleniyor/zamlanıyor.
Otoyolda, araç başına kilometrede 5 Euro cent gelir garantisi verildi. (Değerli okur artık siz de biliyorsunuz. Gelir garantisini şu şekilde hesaplıyoruz: ücret*trafik garantisi*sözleşme süresi. Tek sorunumuz bu verilere ulaşabilmek. Sizlerin adına onu da ben yapıyorum).
Proje yatırım süresinden önce bitirilirse aradaki fark ikramiye olarak işletme süresine ekleniyor. (Karayolları Genel Müdürlüğü -KGM- YİD projelerinde kısmi kabul yapıyor. Bu yöntem sayesinde Osmangazi Köprüsünde 2 milyar 148 milyon ABD doları tutarında önden yüklemeli ikramiye verildi). http://uemek.blogspot.com/2020/05/mega-projelerde-onden-yuklemeli-gelir.html
ŞİMDİ SÜRECE BAKALIM
Projenin erken tamamlanması halinde önden yüklemeli ikramiye verileceğini biliyoruz. O zaman bu ikramiyenin verilmesinin kolaylaştırılması gerekiyor.
Değerli okur sakın bu konuyu dert edinmeyin. Yetkililerimiz çaresini çoktan buldular.
12 Ekim 2017 tarihinde 2017/20 sayılı Başbakanlık Genelgesi yayınlandı. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/10/20171012-4.pdf
Bildiniz.
Genelge’de Ankara-Niğde Otoyolu projesinin belirlenen süre içerisinde tamamlanabilmesi için bazı tedbirler alındı. 17 adet tedbirin özü şudur: kamu kurumları sorumluluk alanlarındaki işleri behemehâl tamamlayacaktır.
(Bu genelgeden sonra, projenin yavaşlamasına neden olabilecek bir işlem yapacak bir kamu görevlisi tanıyor musunuz?).
ÖNDEN YÜKLEMELİ GELİR GARANTİSİ
Proje 3 kesimden oluşuyor. 1 ve 3’üncü kesimler 4 Eylül 2020 tarihinde açıldı. 16 Aralık 2020 tarihinde 2’nci kesimin de açılmasıyla otoyol tamamıyla hizmete girdi.
Bu bilgiler çerçevesinde önden yüklemeli gelir garantisini hesaplayabilirsiniz. İsterseniz siz zahmet etmeyin. Çünkü ben bu hesabı yaptım.
2019 yılında 36 milyon 267 bin dolar, 2021 yılında da 80 milyon 739 bin dolar önden yüklemeli gelir garantisi verilmiş.
Bizlerden tahsil edecek gelir garantisinin toplamı 117 milyon dolar. (Genelgenin gücü aşkına).
KATKI PAYI
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın verdiği bilgiler çerçevesinde bir hesap daha yaptım. Yavuz Sultan Selim Köprüsünde olduğu gibi yasal bir düzenleme yapılmaz ise çoğu ticari olan ağır vasıtalar bu yolu kullanmazlar. O araçların sahipleri bedava olan devlet yolunu tercih ederler.
KGM’nin verilerine göre KDV’siz ücretler üzerinden Ankara-Niğde arasındaki seyahatte yapılan indirim, birinci sınıf araç başına 24,5 TL’dir. Bir yılda yapılan indirim tutarı ise 670 milyon 456 milyon TL’dir. (Yaklaşık 240 bin asgari ücret).
Peki, bu yükün maliyetini kim karşılayacak?
Yine bildiniz.
Bu yükü yine biz vergi mükellefleri üstleneceğiz.
Otoyolun sözleşmesinin dayanağı olan 3996 sayılı Kanunda katkı payı düzenlemesi bulunmaktadır (md. 3/e).
Bu düzenlemeye göre görevli şirketin ürettiği mal ve hizmetin bedelinin kullanıcılar tarafından ödenmesinin mümkün olmadığı durumlarda; idare tarafından görevli şirkete tamamen ve kısmen ödeme yapılmaktadır.
Ankara-Niğde Otoyolunda idare KGM’dir. KGM’nin ana geliri nereden geliyor?
Değerli okur her şeyi de biliyorsunuz.
KGM’nin geliri siz vergi mükelleflerinin ödediği vergilerden geliyor. (Olan yine kümesteki kazlara oluyor).
SÖZLEŞME DEĞİŞİKLİĞİ
Bu gelir garantilerinin yanı sıra Hazine görevli şirkete 1,3 milyar ABD doları borç üstlenim garantisi verdi. Görevli şirket borçlarını ödemekte güçlük çekerse, Hazinemiz devreye girecek ve bu borçları ödeyecek. (Değerli okur Hazine bu parayı nereden bulacak diye sormayacağım. Siz her şeyi biliyorsunuz nasılsa).
Malum, KÖİ projelerinde krediler yabancı para cinsinden alınıyor. Sizler geçiş ücretlerini TL üzerinden ödüyorsunuz.
Ankara-Niğde Otoyolunun orijinal sözleşmesinde Euro olarak belirlenen ücreti, sene başındaki kurlara göre TL’ye çevriliyordu.
Son yıllarda Türk Lirası yabancı paralar karşısında hızlı biçimde değer kaybediyor.
Bu nedenle de sene başında Türk Lirası cinsinden belirlenen ücretlerin yabancı para cinsinden değerleri ilerleyen aylarda giderek küçülüyor.
Bu da görevli şirketleri zora sokuyor.
Bu şirketler, bu nedenle belki de kredilerini geri ödemekte güçlüğe düşecekler. Bu durumda da Hazine’nin borç üstlenim garantisi devreye girebilecek.
Hazinemiz böyle bir yükün altına girmesin diye sözleşme değişikliğine gidilecek. Diğer ulaştırma projelerinde olduğu gibi Ankara Niğde Otoyolunda da ücretler yılda iki defa Türk lirasına çevrilecek.
Bu tür güncellemelerin tabii ki bir finansal yükü olacak. Bu yükü de tabii ki kümesteki kazlar çekecek.
İyi pazarlar.
Ayrıca, Kurban Bayramınızı şimdiden kutlarım.