Teknolojik gelişmeler ve yeni bir çağın kapısını açan yapay zekâ benim uzmanlık alanım değil. Fakat bu gelişmelerin ekonomi, eğitim, siyaset, toplum ve dünya dengeleri üzerindeki etkilerini takip etmeye çalışıyorum.
Yapay zekânın, nimet ve külfetleriyle yeni bir çağ açtığını bütün uzmanlar söylüyor. Hatta özel terim haline geldiği için büyük harflerle, AI (Artificial Intelligence), bizim dilimizde YZ simgesiyle ifade ediliyor.
Bu konuda okuduğum bir kitap beni çok tedirgin etti. Yapay zekanın şekillendireceği yeni dünyada Türkiye ne durumda olacak?
YAPAY ZEKA ÇAĞI
Okuduğum kitabın yazarları Caroline Fell Kurban ve MEF Üniversitesi Rektörü Prof. Dr.Muhammed Şahin. “The Impact of ChatGPT on Higher Education: Exploring the AI Revolution.”
Yani Yüksek Öğretimde ChatGTP Etkisi: Yapay Zeka Devrimini Keşfetmek.
Tamam da GPT ne demek?.. Generative Pre-trained Transformer. Nasıl tercüme etsek?.. “Üretken Önceden Eğitilmiş Dönüştürücü.”
Tercümeye bakmayan, ChatGTP tıpkı Google, WhatsApp gibi bir ‘isim’ haline gelmiş.
Siri ve Siesta artık yavaş yavaş bizim de evlerimize giriyor. “ChatGPT” ise ne sorsanız, bütün elektronik bilgileri ânında koordine ederek cevap veriyor. İsterseniz şiir ve hatta doktora tezi yazıyor.
Üniversite deyince biz neleri tartışıyoruz?!. Gelişmiş dünya ise yapay zeka Devrimi’nin üniversite öğrenimini nasıl etkileyeceğini tartışıyor, yapay zeka uzmanları yetiştiriyorlar.
Kitabın daha girişinde, “tarihin her devrinde teknolojik gelismelerin geneleksel uygulamaları bozduğu”, yeni gelişmelere uyum zorunluluğu yarattığı belirtiliyor, mesela: “matbaanın icadından kara tahta dönemine, bilgisayardan internete kadar her yeni yenilik, öğretme ve öğrenme şeklimizi şekillendirmiştir…”
ÜNİVERSİTE VE SANAYİ
Üniversite eğitiminde yapay zeka uzmanlığı… Kitapta şöyle yazıyor:
“ABD üniversitelerinden yeni mezun olan bilgisayar bilimi doktora öğrencilerinin yapay zeka alanında uzmanlaşma yüzdesi yıllar içinde sürekli olarak artmaktadır. Bu yüzde, 2010 yılında % 10.2 idi. 2020’de yüzde 14.9 olurken 2021’de yüzde 19.1’e çıktı.”
Bizde nasıldır? YÖK ne düşünüyor ne planlıyor acaba?
Dahası, ekmeğimizle, yani ekonomi ile ilgili. Yapay Zeka ekonomide de devrim yapıyor:
“Yapay zeka alanında doktora mezunları akademi yerine sanayiyi tercih etme eğiliminde: 2011'de yapay zeka doktora mezunları sanayide %40.9 akademide ise %41.6 oranında işe girmişlerdi, birbirine çok yakın oranlar. Ancak o zamandan beri, yapay zeka doktora mezunlarının çoğunluğu sanayiye gidiyor: 2021'de sanayide iş bulanların oranı %65.4'e çıkarak akademiyi tercih eden %28.2'nin iki katından fazla oldu.”
İleri derecede gelişmiş ülkelerde kişi başı gelir 50-60 bin dolar. Biz 13 bin dolarda yerinde saymamızı başarı diye propaganda ediyoruz. Önümüzdeki uzun yıllarda gelişmiş ülkelerin bir de yapay zeka ile donattıkları ekonomileriyle rekabet etmek zorunda kalacağız!
GELECEĞİN FATURASI
Kitapta, yapay zekanın “insan zekası yerine kaim olacağı” alanlar sayılmış, bu alanlarda işsizlik olacak. İlk gidecekler; psikoloji, iletişim, siyaset bilimi, sosyoloji, felsefe, coğrafya öğretmenleri gibi gözüküyor. Aile hekiminin yerini de yapay zekâ programları alacak!
İnsan zekasının ve insani değerlerin geçerli olacağı, geçerli olması gereken alanlar anlatılmış. Uluslararası bir etik kurallar bütünü oluşturulması gerektiği belirtiliyor çünkü yapay zeka büyük sahtekârlıklar, büyük tahribatlar da yapabilir.
Kitabı okuyunca tedirgin olmamın sebebi bu: Öyle bir çağda biz ne yapacağız? Hazırlanıyor muyuz? Kitaba önsöz yazan ABD Eğitim Konseyi Başkanı Ted Mitchell, yapay zeka olayının önemini “en derin değişimlerden biri, ortaya çıkan teknolojilerin entegrasyonu” ifadesiyle vurgulamış. MEF Üniversitesi’nin yüksek öğrenimde ileri teknoloji ve metotlar uyguladığını vurgulamış. Çok daha yaygınlaşmalı.
Yapay zekâ çağına hem kapasitesi olan bütün üniversitelerimizin hem sanayi ve tarım işletmecilerimizin büyük önem vermesi gerekiyor.
Siyaset bunun yolunu açtığı, teşvikini yaptığı, gündemde tuttuğu ölçüde Türkiye’nin yarınlarına hizmet etmiş olacak.
Yoksa… Matbaadaki gecikmemizin faturasını hala tam ödeyemedik, değil mi?