Mehmet Şimşek 1980’deki Turgut Özal ve 2001’deki Kemal Derviş gibi tam yetkili mi? Piyasada tam güven oluşması buna bağlı fakat sorunlar var.
Dün Şimşek’in yakın çevresinden iyi haber alan iki isimle konuştum. Şimşek’in bir sözünü naklettiler: “Ekonomik durum, zannettiğimden kötü…”
Şimşek, sorunların ağırlığından başka, atamalarda da sıkıntı yaşıyor. Şimşek’in görev teklif ettiği tecrübeli ve yetkin üç isimin görev kabul etmediğini dün öğrendim. Bunlardan biri Bakan Yardımcılığı görevini kabul etmemiş. Diğer ikisi üst düzey kurum yöneticiliğini…
Sebep mesuliyet almaktan çekinmek değil… Sebep, Şimşek’in yetki alanı ve görev süresi hakkında tereddütler olması…
ERDOĞAN’IN SON AÇIKLAMASI
Nitekim Şimşek hâlâ bir bakan yardımcısı atayamadı. Bütün ekonomi bürokrasisi, Merkez Bankası Başkan Yardımcıları, Para Politikası Kurulu üyeleri yerlerinde.
Buralara Şimşek çizgisinde, “rasyonel zeminde” isimlerin atanması gecikiyor. Evet, Gaye Erkan Merkez Bankası’nda bazı atamalar yaptı ama bunlar para politikasıyla ilgili değil.
Bu tablo, piyasalarda tereddütler yaratıyor. Şimşek ne süreyle görevde kalacak? Ekibini kurabilecek mi?
Beş yılda dört bakan, iki yılda üç Merkez Bankası Başkanı’nın atanması hafızalarda hâlâ canlı. Üstelik BDDK’ya Kavcıoğlu atandı!
Bu örneklerin piyasalarda tereddütler yarattığını ekonomi yazarları Karar’da İbrahim Kahveci ve Mehmet Ali Verçin, 10 Haber’de Erdal Sağlam ve Barış Soydan defalarca yazdılar.
Piyasanın bu tereddütleri devam ederken Cumhurbaşkanı bir açıklama yaptı: Hem Şimşek’e destek veriyor, hem “faiz sebeptir” görüşünün değişmediğini söylüyordu:
“’Cumhurbaşkanı faiz politikalarında ciddi bir değişime mi gidiyor’ gibi bir yanılgının içine düşülmesin. Ben burada aynıyım. Ama Hazine ve Maliye Bakanımızın şu andaki düşüncesi noktasında, biz tabii kendisine burada atacağı adımları süratle, rahatlıkla Merkez Bankası’yla beraber atmasını kabullendik, ‘hayırlı olsun’ dedik.”
Hem destek veriyor hem eski görüşünün değişmediğini söylüyor.
BAĞIMSIZ MERKEZ BANKASI
Cumhurbaşkanı’nın bu sözleri; siyaset öncelikli düşünce ile “rasyonel zeminde” iktisadi düşünce arasındaki farkı çok güzel anlatıyor. Şimşek bir miktar sermaye getirir de kısmi bir rahatlama olursa “faiz görüşümün değişmediğini söylemiştim” diyerek tekrar son on yıldaki “faiz sebeptir” koridoruna yönelir mi, yönelmez mi? İşte piyasalardaki tereddütlerin bir sebebi de bu.
Modern devlette Merkez Bankalarının bağımsız olmasının sebebi tam da budur: İktidarlar oy kazanmak için Merkez Bankası kaynaklarını tüketip ekonomiyi krize sürüklemesin! Bunu sağlayacak olan Merkez Bankası’nın bağımsız olmasıdır.
Bizim 1994 ve 2000 krizlerinin ardından Merkez Bankası’nı bağımsızlaştıran kanun tasarısı, merhum Başbakan Ecevit’in imzasıyla 14 Nisan 2001 günü Meclis’e sunulmuştu. Merhum Kemal Derviş 24 Nisan günü Meclis’te yaptığı tarihi konuşmada şöyle diyordu:
“Çağdaş ekonomilerde ve toplumlarda, çağdaş demokrasilerde kurumlar çok önemlidir. Bazı çok önemli kurumları günlük siyasetten uzak tutmak çağdaş demokrasinin bir parçası oluyor. Nasıl ki Anayasa Mahkemesi’nin belli bir özerkliği vardır, aynı şekilde Merkez Bankası’nın özerkliği de…”
Derviş, konuşmasının devamında, seçim kazanmak için iktidarların Merkez Bankası kaynaklarını tüketerek enflasyonu patlatmasını önlemenin yolunun Merkez Bankası’nın bağımsızlığı olduğunu anlatıyordu. (Aynı günlü Tutanak Dergisi, s. 89-90)
YANLIŞ TERK EDİLMELİ
Merkez Bankası’nın bağımsızlığı CB Sistemine geçerken 703 Sayılı KHK ve 3 Sayılı CB Kararnamesiyle kaldırıldı. Sonuçları ortada. Bugün Mehmet Şimşek, 2018’de görevden alınıncaya kadar kararlılıkla savunduğu Merkez Bankası’nın bağımsızlığı yönünde bir teşebbüste bulunabilir mi? İnşallah ama sanmıyorum.
Yanlışlığı, müzmin enflasyon ve cari açıkla sabit olan eski politikaya dönülmeyeceği konusunda bari güven yaratılmalı. İktisatçı Prof. Selva Demiralp, piyasalara güven vermek için bunun zorunluluk olduğunu ayrıntılı olarak yazdı; sorumlular bu uyarıyı dikkate almalıdır. Sermaye gelmesi için güven yaratmaktan başka “rasyonel” yol yok.
Şimşek mutlaka başarılı olmalı, bunun için ekibini kurmalı, gerekli gördüğü kanuni düzenlemeler yapılmalıdır.