TÜİK’e göre enflasyon haziran ayında aylık yüzde 4.94 artarken, yıllık bazda yüzde 78.62 artmış! Fakat bağımsız araştırma grubu ENAG’a göre aylık enflasyon yüzde 8.31, yıllık enflasyon yüzde 175.55’tir!
Hangisine inanacağız?
Vatandaşların, piyasanın ve uluslararası yatırımcıların zihninde böyle ciddi sorular var. Türkiye’nin önündeki en büyük sorunlardan biri budur: Türkiye’nin yüzlerce yıllık bilimsel ve kurumsal birikiminin son 6-7 yılda ağır surette aşınması, güven kaybı…
TÜİK’in maruz kaldığı atama operasyonlar, Merkez Bankası’nın bağımsızlığının kaldırılması, hemen tüm kamu kurullarındaki liyakat kaybı çok ciddi sorunlardır, düzeltilmesi de kolay değildir.
Kurumlara ve verilere güven sarsılması, yatırımları kaçırdığı gibi, bizatihi iktidarın kendisi de bu yüzden bir türlü isabetli öngörü yapamıyor, öngörüleri çok defa yanlış çıkıyor.
KURUMLAR NASIL AŞINDI?
Türkiye orta gelişmişlikte bir toplum. Böyle toplumlarda kurumların önemi gereken ilgiyi görmüyor. Particilik, karizmatik liderler ve ideolojiler ağır basıyor.
Halbuki kurumların önemini dünya biliyor.
Moody’s adlı derecelendirme kuruluşu, 2014 yılında Türkiye’yi “yatırım yapılabilir ülke” ilan etmişti. (5 Kasım 2014)
Bu; 2001 yılında kurumları güçlendiren Kemal Derviş reformlarıyla, AK Parti’nin AB sürecindeki reformlarının Türkiye’yi yükselttiği iyi bir seviyenin ifadesiydi: Moody’s, dış açık sorunlarına dikkat çekmekle beraber “kurumsal güçlülük konusunda Türkiye diğer ülkelere bakıldığında daha iyi bir performans sergiliyor” diye yazmıştı.
Ülkeye dış yatırım yağıyordu, kişi başı gelirimiz 12 bin dolara ulaşmıştı…
Sonra adım adım otoriterleşme…
Moody’s 2017 yılında “Türkiye’nin kurumsal gücündeki erozyon devam ediyor” diye yazarak notu düşürdü. (18 Mart 2017)
Türkiye Nisan 2017 referandumunda CB sistemini kabul etti…
Moody’s 2018’de Türkiye’nin kredi notu’nu “Ba1”den “Ba2”ye düşürdü. (8 Mart 2018) Moody’s bu açıklamasında, “kurumların direncindeki düşüş, parasal politikanın etkinliğindeki ilave aşınma ve yapısal reformlardaki ek gecikmelere” dikkat çekiyordu…
DIŞ GÜÇLER
Moody’s Türkiye’ye düşman bir ‘dış güç’ mü? Ama 2014’e kadar hep olumlu derecelendirme yapmıştı; diğer kuruluşlarla beraber.
Üstelik derecelendirme kuruluşları, 2012’den itibaren hep “dış açık” uyarısında bulundular; hükümet bunu dikkate alsaydı bugünkü döviz sorunları olur muydu?
Dahası, Moody’s raporunda, mesela, yerel mahkemenin Anayasa Mahkemesi kararını uygulamayı reddetmesi, not düşürme gerekçeleri arasında yer alıyordu; hukuk devletinde böyle bir şey olabilir miydi?
Ama 2022 yılında iktidar, AYM kararına uymayı reddeden bir yargıcı terfi ettirecekti!
Dünyanın hukuk standartlarına, kurumlar ve kurallar kalitesine aykırı giderseniz, yatırım konusunda dünyaya güven veremiyorsunuz. Bizzat Erdoğan, sonra Berat Albayrak ve Nurettin Nebati kaç defa Londra’ya giderek “küresel sermayedarlar”ı ülkemize çağırdılar, gelen yok, aksine dışarı çıkış devam ediyor.
Kurumlar ve kurallarla güven verilmedikçe, yatırım mümkün olmuyor.
RAKAMLARLA OYNAMAK
Kurumlar deyince, yargı, TÜİK ve Merkez Bankası üzerindeki siyaset gölgesi bilhassa önemlidir.
HSK siyasi bir kurum haline geldi. TÜİK ve Merkez Bankası yönetimleri kanuna göre en az beş yıllığına atanır ama tek imzalı 3 Sayılı CB Kararnamesi ile Cumhurbaşkanı’na istediği an yönetici değiştirme yetkisi verildi.
Sonuç belli: Sayın Nebati’nin deyişiyle, “Merkez Bankası’nı önemsizleştirdik.” TÜİK’i de oraya doğru itiyoruz: 7 yılda 6 TÜİK Başkanı ve daha çok sayıda TÜİK görevlileri değiştirildi!
Dünyada örneği var mı?!
Ve işte insanlar ENAG gibi, İTO gibi kurumların enflasyon rakamlarını daha ciddiye alıyor.
Rakamlarla oynamanın ne tür iktisadi felaketlere yol açacağı konusunda, Prof. Veysel Ulusoy’un “Ekonominin Pusulası” adlı kitabını önemle tavsiye ederim. Rakamlarla oynamak Arjantin ve Yunanistan’ın başına ne belalar getirmiş, anlatıyor. (Doğan Kitap)
NOT: Bazı okurlarım uyardı, MHP’nin İstanbul Türk Ocağını suçlayan bildirisi, Ocak Genel Merkezi’nin görevden alma kararından sonradır.