Ve doktorlar gittiler… Sağlık sisteminde büyük sıkıntı. Birçok hasta ‘bizde uzman doktor yok’ denilerek başka hastaneye gönderiliyor. Devlet hastaneleri aylarca sonrasına randevu verebiliyorlar... Medyada her gün böyle haberler çıkıyor.
Halbuki AK Parti’nin en başarılı olduğu alanlardan biri, sağlık hizmetlerini geliştirmesiydi.
İlk on yılda ‘rasyonel’ politikalarla ekonomi ve kamu yönetimi, bu arada sağlık hizmetleri iyi gitmişti… Son on yılda, özellikle de CB sisteminde, ‘irrasyonel’ politikalarla her alanda sıkıntılar, bozulmalar, uluslararası sıralamalarda gerilemeler yaşandı.
Yolsuzluklar da böyle… Uluslararası Yolsuzluk Algı İndeksi’nde Türkiye 2012’de 4.9 puanla 54. sıradaydı; fena sayılmazdı, devam edilseydi daha iyisi olabilirdi… Fakat “Rasyonel zemin” yani şeffaflık, denetim ve denge, hesap verirlik, liyakat gibi demokrasinin ‘rasyonel’leri gölgeye itildikçe aşağılara indi… 2022 sonunda 3.6 puanla 101. Sıraya düştü! (31 Ocak 2023)
BEYİN GÖÇÜ
Doktorların ve genelde “beyin”lerin yurt dışına göçmesinde birinci faktör iktisadidir. İkinci faktör siyasidir ve asla önemsiz değildir. Okumuş kesimlere tepeden bakış, “yurt dışında okuyanlar kültür ajanı olarak döndüler” gibi yanlış ve dışlayıcı sözler… Sınavlarda ve kurumlarda liyakatin değil “bizden” olanın tercihi, üniversitelerdeki baskı havası gibi siyasi faktörler son derece önemlidir.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Batı’ya gönderdiğimiz öğrenciler zihinleri iğfal edilmiş halde ülkelerine döndüler” diye konuşması hatırlardadır. (22 Eylül 2018)
Bir doktorun, mühendisin, işletmecinin, akademisyenin “zihni” ne olursa olsun, asıl değeri onun “beyni” değil midir? Onun içindir ki mesela Almanya gibi bir ekonomi devi, ihtiyaç duyduğu her türden vasıflı insana kapılarını açtı, gerçekten iş bulur da bir açığı kapatırsa hemen vatandaşlık verilmesi yolunda kanun hazırlıyor. (DW 3 Haziran 2023)
Türkiye’den doktor ve hemşireler en çok Almanya’ya gidiyorlar, hem yakınlık hem orada Türk nüfusun verdiği aşinalık sebebiyle…
Her ilde bir üniversite popülizmiyle, Tıp Fakültesi sayımız 128’e çıktı. Almanya’da ise tıp fakültesi sayısı 43… Tabela asmakla ‘fakülte’ olunmuyor. İşte, Sibel Bahçetepe’nin haberine göre bizim Tıp fakültelerimizden 6’sında hiç akademisyen yok! Birçoğunda da eksik. (Birgün, 22 Ağustos 2023)
12 BİN AKADEMİSYEN
Erdoğan’ın yukarıya bir örneğini aldığım sözlerini telafi amacıyla yaptığı konuşmaları da oldu. Dışarıdaki “beyinlerimiz”i ülkemize çağırdı. Sanayi Bakanlığı döneminde Mustafa Varank, geri dönecek olanlara yüksek ücret verileceğini açıklamıştı.
Bunların bir etkisi olmadı, olamazdı zaten.
Ağustos 2022’de emekliye ayrılan veya istifa eden doktor sayısı 10 bini bulmuş, yurt dışı başvurusu yapanların sayısı 3 bini geçmişti. Bu son sayı 2002’de 59’dan ibaretti. (Genel Sağlık-İş Başkanı Derya Uğur, 22 Ağustos 2022)
Son yıllarda ciddi bir sorun haline gelen hekim eksikliği sağlık hizmetlerinde büyük aksamalara yol açıyor.
Akademik Dayanışma Platformu’na göre “12 bin civarında akademisyen yurt dışına gitti.” (12 Ağustos 2023)
İktisadi sıkıntı çok önemli bir faktör. Enflasyon yani TL’nin değerinin erimesi bize “beyin” de kaybettiriyor.
Fakat yine kriz yılı olan 2002’de yurt dışına göçenlerin sayısı böyle değildi. İktisadi faktörlerin yanında siyasi dışlanma hatta aşağılanma duygusunun etkisi açıktır.
BÜYÜK ALARM
Bir ülke için “beyin” kaybından daha büyük kayıp ne olabilir? Her kaybı telafi etmek için yine “beyin”lere ihtiyacımız var.
Daron Acemoğlu, Cansu Çamlıbel’e açıklamasında, “Alman Lisesi mezunlarının yüzde 99’unun, bu sene üniversite okumak için yurtdışına gittiği” haberinin bir alarm olduğunu belirterek şöyle diyor:
“Robert Kolej olsun, Alman Lisesi olsun, Galatasaray Lisesi olsun; bunların mezunlarının yüzde 20’si, yüzde 30’u yurtdışına gitse aslında Türkiye için çok kötü bir şey değil. Çünkü yurt dışında yeni teknolojileri öğrenip, yeni şeyleri Türkiye’ye getirme durumları olur. Ama yurtdışına giden mezun oranı yüzde 90’lara geldiğinde bu artık çöküştür.” (T24, 28 Ağustos 2023)
Hukuk, hürriyet, bilim; gelişmiş ülke olmanın başka yolu yok.