Termik santrallere filtre takılmasını 2.5 sene erteleyen kanunu Cumhurbaşkanı’nın veto etmesi, sistemdeki sorunları görmek bakından önemli bir örnektir.
Parlamenter sistem olsaydı, partisiz cumhurbaşkanının, iktidar partisince çıkarılan kanunu veto etmesi gayet normal olurdu.
Ama CB hükümet sisteminde parti lideriyle Cumhurbaşkanı aynı şahıstır. Aynı irade parti genel başkanı olarak kanun çıkarttırabilir, Cumhurbakanı olarak veto edebilir!
Yani, “parti disiplini” yanlış kanuna oy verdiriyor, partinin genel başkanı veto edip düzeltiyor!
Milletvekilleri ise ondan da mutlu bundan da!
DİSİPLİN DEĞİL DİREKTİF
Cumhurbaşkanı’nın vetosuyla en zor durumda kalanlar tabii Kahramanmaraş milletvekilleri oldu, çünkü Afşin-Elbistan termik santrali had safhada zehir saçıyor.
Sayıları 15’i bulan bütün termik santrallere bu yıl sonuna kadar filtre takılması zorunluydu. İktidar 98 imza ile ve Meclis’te 202 ‘evet’ oyu ile filtre takılmasını 2.5 yıl erteleyen kanunu kabul etti!
Türkiye’nin enerji ihtiyacı, ekonomik durum gibi gerekçelerle...
Firmalar bu kriz ortamında filtre takma sıkıntısından ferahlamış olmalıydılar; şimdi finansman bulup filtre takmalılar.
Nerede “hukuki öngörülebilirlik” ilkesi?
Hiç erteleme umudu yaratmadan kanunu uygulamak gerekmez miydi?
Elbistan doğumlu Kahramanmaraş milletvekili Mahir Ünal’ın durumu, CB sisteminin ortaya çıkardığı çelişkileri yansıtıyor: Sayın Ünal yasaya karşıymış ama “parti disiplini” diye oy vermiş, veto edilince de sevinmiş…
Fakat erteleme kanunu hazırlanırken Ünal’ın buna karşı mücadele ettiğini, grupta ve komisyonda kamuoyuna açık konuşmalar yaptığını hiç duymadık.
Aslında kanunu çıkarttıran da vetodan memnuniyet duydurtan da aynı “disiplin”, yani direktiftir.
OTORİTER KÜLTÜR
Daha önce de yayınlamıştım. Siyasi kültürümüzün otoriter boyutunu yansıtan şu karikatür 13 Kasım 1924 günlü Tevhid-i Efkâr gazetesinde çıkmıştı. Halk Fırkası’nın (CHP) disiplin anlayışını hicvediyordu. Üstte “Partide disiplin, zapt u rapt”, altta “yeni disiplin kararlarından sonra parti böyle mi olacak?” diye yazıyor:
Atatürk’ten önce şapka giyen, Atatürk’ten önce Cumhuriyet diyen Hüseyin Cahit Bey’in de aynı yıllarda Tanin gazetesinde sert eleştirileri vardı.
Tarihimize maalesef hep “sizden-bizden” diye baktığımız için otorite, özgürlük, hukuk gibi açılardan bakmıyoruz. Ama işte bugün iktidar blokundaki parti disiplini, 1920’lerin, 30’ların “zapt u rapt” disiplini gibidir. Adayları da aynı şekilde ‘merkez’ tayin ediyor.
CHP doksan yıllık tarihinde iç yapılarındaki değişmelerle hayli kurumlaşmıştır. Aday yoklamalarında önseçim yapan tek partimizdir.
PARTİ DİSİPLİNİ
Sağ partilerde ise sık sık kapanma ve ataerkil kültür her yeni partiyi “liderin partisi“ olarak yapılandırdı. Bu yüzden politikaları da kurumsal olmaktan ziyade liderin kişisel tercihine dayanır.
Prof. Ergun Özbudun 1968 basımlı “Parti Disiplini” adlı kitabında aritmetik verilerle gösteriyor ki, “sadakat” ve “disiplin” Demirel’in Adalet Partisi’nde, İsmet Paşa’nın CHP’sinden daha sıkıydı! (s. 188, 196)
Demokrat Parti’de güçlü insanlar vardı; Bayar ve Menderes’i eleştirirlerdi. DP’nin kapatılması bu geleneğin devamını sabote etti. Sağ partiler her defasında “liderin partisi” olarak kurulageldi.
Parti politikaları da bu yüzden kurumsal değil, liderin tercihleriyle oluşur.
CB hükümet sisteminde devlet ve parti başkanlıkları bir elde toplandığı için, bu sorunlar daha önemli oluyor.
Parlamenter sistemde “parti disiplini” gereklidir, çünkü milletvekillerinin kişisel hesapları siyasi mekanizmayı tıkamamalıdır. Fakat disiplin “emir demiri keser, boynumuz kıldan ince” demek değildir. Tartışmalarla alınan “grup kararları”na uymaktır.
Filtre konusunda “grup kararı” yoktu!
Düzgün işleyen bir demokratik hukuk devletine ulaşmak için “özgürlük, kurum, kural” gibi kavramları özümsemek gerekiyor.