Demokrat Parti’nin Milli Eğitim ve Gümrük bakanlarından Rıfkı Salim Burçak, 31 Ağustos 1998’de vefat etmişti; yirmi bir yıl geçmiş. Kendisini rahmetle ve saygıyla anıyorum.
Bugün ondan bahsedişimin sebebi, Bayar ve Menderes’e “hayır” diyebilmiş 20-30 civarındaki milletvekillerinden biri olmasıdır.
Merhum Menderes daha 1950 yılının Haziran ayından beri “bunlar ihtilal tahriki yapıyorlar” diyordu. Gerilimin zirve yaptığı 1960’ın Mart, Nisan ve Mayıs aylarında Bayar ve Menderes ordudan darbe beklemiyor, fakat İsmet Paşa’nın “ayaklanma başlattığını” düşünüyorlardı.
İşte öyle bir ortamda, Bayar ve Menderes’in almakta oldukları çok sıkı “tedbirler”e karşı çıkan DP milletvekillerinden biriydi Rıfkı Salim Burçak.
SAVAŞ MI BARIŞ MI?
Siz olsaydınız ne yapardınız? Madem kavga böylesine kızışmış… çok sıkı tedbirler alır, mesela Meclis’te iktidar milletvekillerinden oluşan bir Tahkikat Komisyonu kurarak gazete kapatma, yayın yasağı koyma hatta kısa süreli tutuklama gibi olağanüstü yetkiler mi verirdiniz?
Metin Toker’in dediği gibi o günlerde “İsmet Paşa ihtilale yeşil ışık yakmış” bulunuyordu.
Öyle bir ortamda sıkı tedbirlere karşı çıkıp “siyasi hasımlarımızla görüşelim, ortamı yumuşatalım, gerilimi büsbütün ateşleyen Tahkikat Komisyonu’na son verelim” mi derdiniz?
Kısacası, “sıkılmış yumruk” mu olurdunuz, tokalaşmak için karşı elinizi tarafa uzatır mıydınız?
Sıtkı Yırcalı, Rıfkı Salim Burçak, tarihçi Mahmut Goloğlu, Mustafa Zeren, Şevki Erker gibi DP’li 20’den fazla DP milletvekili “sıkı tedbirler”e karşı çıkıyor, yumuşamayı ve Komisyon’un kapatılmasını talep ediyorlardı.
Göze girmeyi düşünmeden doğru bildiklerini savunuyorlardı.
Bu yönde girişimleri oldu fakat sıkılmış yumrukları açamadılar, darbeyi önleyecek tokalaşmayı sağlayamadılar.
BURÇAK’IN KİTABI
Siyasi tarih profesörü olan Rıfkı Salım Burçak, yaşadıklarını kitaplaştırdı, fevkalade değerli tecrübelerini yeni nesillere aktardı.
En önemli eseri 700 sayfalık “On Yılın Anıları”dır.
Kitap çıktığında ben Ankara’da Yankı muhabiri olarak çalışıyordum, ziyaretine gittiğimde imzalayıp bana vermişti.
Prof. Burçak’ındeğerlendirmesi şudur:
“Sert tedbirler alınması lüzumunu savunanların başında Cumhurbaşkanı Celal Bayar vardı…
Demokrat Partinin 1946 ile 1950 arasındaki muhalefet döneminde mutedillerin (ılımlıların) başında bulunan Celal Bayar, iktidara geldikten sonra şimdi şahinlerin başında idi: Muhalefette mutedil, iktidarda müfrit…
Halkımız bunun izahını birbirlerini hiç sevmeyen İnönü ile Bayar’ın karşılıklı münasebetlerinde aramıştır ki bunda gerçek payı büyüktür…”
Burçak, DP’nin özellikle 1957’den sonra kendi özgürlükçü geçmişiyle çelişerek otoriterleşmeye gittiğini anlatır, bunu eleştirir. (Sf. 593-594)
Şunu da belirtmeliyim. Merhum Prof. Ali Fuat Başgil de 30 Nisan 1960 akşamı Çankaya’daki görüşmelerinde Bayar ve Menderes’e, seçim koalisyonu kurulmasını, kuvvetler ayrılığına aykırı olan Komisyon’un derhal dağıtılmasını tavsiye etmiş fakat sıkılmış yumrukları o da açamamıştı.
‘KAHRAMAN’ DEYİNCE
Kennedy’in “Fazilet Mücadelesi” adlı çok güzel bir kitabı vardır. Hür düşünceli insanların kendi partilerine, kendi başkanlarına, hatta seçmenlerine rağmen kendi doğrusunu savunmalarından örnekler verir.
Bağımsız düşünmenin bir fazilet olduğunu anlatır okurlarına.
Bizde ise daha çok “sıkılmış yumruk” olmak övülür, “sürüden ayrılanın” iflah olmayacağı söylenir. Halbuki bizim tarihimizde de Atatürk’e, İnönü’ye Menderes ve Bayar’a partileri içinde “hayır” diyebilen, hür düşünme faziletine sahip insanlar vardır.
Bu faziletli insanları yeni bir kitapta yazmak istiyorum.
Bir hafta izne çıkıyorum, haftaya görüşelim.