Dün yine deprem oldu. Malatya Kale ilçesi merkezli 5.9 büyüklüğünde bir deprem. Çok şükür yazıyı yazdığım saate kadar herhangi bir can kaybı haberi yok. 6 Şubat 2023'te Kahramanmaraş merkezli gerçekleşen ve bırak ondan fazla şehrimizde hissedilmeyi, komşu olmayan yakın ülkelerde bile hissedilen 7.8 ve 7.5 büyüklüğünde iki depremden sonra ülkemizin topraklarında sallantılar bir türlü dinmedi. İstanbul'da da deprem riski var çünkü fay hattının davranışı yüzlerce yıl gözlenmiş ve bu gözlemlere göre risk belirlemesi yapılıyor. Tabi takdiri ilahideki zaman nedir kimse bilmiyor, belki olmaz bile. İşte bu 'belki olmaz bile' cümlesi tabir yerindeyse 'umut fakirin ekmeği' deyimindeki umut (Bu arada bu deyimdeki fakir, zengin olmayan, fukara demek değil, hani bazı kişiler tarihî dizilerde vb kendisinden söz ederken 'ben fakir, kulunuz' falan diyor ya tevazu göstermek için, bu fakir o fakir, konuyu dağıtmayayım). 'Belki deprem olmaz' diyerek yaşıyor ülkenin büyük çoğunluğu çünkü binasına güvenmiyor, binasına güvenenler de 'belki deprem olmaz' diyerek yaşıyor çünkü deprem olursa güvendiği binasında olacağının garantisi yok. Deprem, insanı böyle aciz bırakan bir doğa olayı.
İster binasına güvenmeyen biri, ister binasına güvenen biri olsun insan, konu deprem olunca elinden gelen tedbiri almak zorunda. Binasına güvenmeyen kişi, zamanında yaptığı tadilat, mesela kolonlara ağırlık bindirdiyse yeni bir tadilatla bunu düzelttirmeli veya kentsel dönüşüme katılarak binasını yeniletmeli. Evet, eli cebine gitmeli bunlar için çünkü kenarda duran parası kendini kurtarmaz depremde ancak yapılan hatayı düzeltmek için çaba gösterip para harcarsa en azından elinden geleni yaptığının göstergesi olacağı umulur dergahı ilahîde, haksız mıyım? Hem yastığa başını koyduğunda rahatça uykuya dalmak için değmez mi harcama yapmaya?
Binasına güvenen kişi de hep kendi binasının içinde yaşamıyor ya, gün içinde en azından sokakta yürüyor, sokaktaki herhangi bir yapının bile sağlam olmaması risk deprem gibi durumlarda. Sokaktaki binaları kimler, nasıl yaptı bilmiyor olsa da belediyenin bunu hakça kontrol ettiğine, gerektiğinde gerekeni yaptığına güvenmeli, işte bu yüzden belediye çalışanlarının rüşvetle iş yapmayan, hak ne ise ondan taviz vermeyen çalışanlar olması önemli.
Deprem konusunun dönüp dolaşıp para ve olması gerekenin dışına çıkma ile kesişmesi bana çok ilginç geliyor. Müteahit, hırs edip daha çok kazanacak diye olması gereken malzemeden kısarsa bina zayıf oluyor, müşteri elindeki paranın yetmeyeceği niteliklerdeki lüks bir ev almak için çok bastırırsa malzemeden kısılarak ucuza mâl edilmiş evlerden birini almak durumunda kalabiliyor veya şu oda şöyle, bu kolon böyle vb diye kafaya takanların baskısıyla binayı etkileyecek tadilatlar yapanlar, daha masraflı düzeltme tadilatı ihtiyacının doğmasına sebep olabiliyor, yıkıcı bir deprem yaşanmadan durumu fark edenler ve düzeltenler ise gerçekten şanslı.
Buradan şunu çıkarabiliriz: Olması gereken ölçütlerin, kâr etmek vb herhangi bir sebeple dışına çıkılınca kısa vadede kâr gibi görünen şey aslında zarar riski taşıyor. Bu zarar parasal olarak kalsa neyse, depreme yakalanılırsa can kaybı riski yani telafisi imkansız zarar riski ortaya çıkıyor. Can kaybı olmasa bile depremde yıkım yaşamak daha dünyadayken bir çeşit cehennem yaşamak gibi ve çok ilginçtir ki Tekasür suresinin altıncı ayetinde gerçek cehennemden önce bu dünyada görülecek bir cehennemden söz ediliyor. Bu cehennemi görecek olanların ise daha çok şeye sahip olma yarışına (tekasür krizine) girenler olduğunu birinci ayetten anlıyoruz. Biraz düşününce bu ayetlerde kınananın, bir işte olması gerekeni yaparak elde edilen kâr ve onunla yapılan birikim değil 'Daha çok, daha çok, daha çok olsun' diyerek 'şurada şöyle olması gerekiyor ama kısayım, buraya bu kadar masraf gerekiyor ama daha az yapayım' diyerek elde edilen kâr olduğunu fark ediyoruz. Ne kadar ilginç değil mi?