TDK, “motivasyon” kavramını “isteklendirme”, “güdüleme” olarak tanımlıyor.
Bu tanımdan hareketle, motivasyon veya motive etmek, insanları bir istek veya hedefe ulaşmak için çaba göstermeye teşvik etmektir.
İnsanları motive etmek zor bir iştir. Ancak kazanılan motivasyon seviyesini korumak da kolay değildir.
Hepimiz zaman zaman motivasyonumuzu kaybeder, enerjimizi toparlamakta zorlanabiliriz.
Motivasyon düşmesi doğamızda var. Motivasyon kaybı birkaç saat sürebileceği gibi, birkaç ay da sürebilir.
Azalan motivasyon seviyemizi artırmak için, uzmanlar önerilerini dört grupta topluyorlar (1)
- SOYUTLAMAK
Kötü şeyler bazen olduklarından daha kötü görünürler ve sonsuza kadar sürecekmiş gibi hissettirirler. Böyle bir duyguya kapıldığınızda, geri çekilip farklı bir bakış açısı kazanmanız gerekir. Aksi takdirde, “savaş ya da kaç” tepkisinin etkisinden kurtulamazsınız.
Motivasyonunuzu düşüren olayı soyutlayarak analiz etmelisiniz.
Bu çabanızda yardımcı olacak birkaç öneri:
İşten ayrılırken yapabilecekleriniz: İş gününün sonunda, iyi giden ve sizin için anlamlı olan olayları gözden geçirin. Ardından, motivasyonunuzu düşüren işten zihinsel olarak kopun. Masanızı toplamak, bilgisayarınızı dolaba kaldırmak veya ofis e-postanızdan çıkış yapmak gibi fiziksel eylemler size yardımcı olabilir. Gece boyunca işi düşünememeye çalışın ve enerjinizi toplamak için kendinize zaman verin. Araştırmalar, buna benzer uygulamaların, tükenmişliği azalttığını ve dayanıklılığı artırdığını gösteriyor.
Meditasyon: Araştırmalar, günde iki kez 10 ila 20 dakikalık basit meditasyonlar yapmanın gevşeme tepkisi oluşturarak hem fiziksel hem de zihinsel sağlığa iyi geldiği ve “savaş ya da kaç” tepkisini azalttığını ortaya koyuyor. Bunun için, karmaşık teknikler denemeniz gerekmez. Yalnızca bir resme veya tekrar eden bir cümleye odaklanmak için zaman ayırmanız yeterli olabilir. Dindar insanlar için, abdest almanın ve namaz kılmanın da aynı etkiyi doğurması beklenir.
Beden egzersizleri: Araştırmalar bir kez dahi egzersiz yapmanın stresi azalttığını, modu ve bilişsel işlevi artırdığını gösteriyor. Kısa yürüyüşler bile faydalı olurlar. Yukarıda bahsettiğimiz gibi, dindar insanların abdest ve namaz eylemlerinin hem meditasyon hem beden egzersizi etkisi yapması beklenir.
Programlı çalışma: Aşırı çalışma yerine, planlı programlı çalışmak, programa sadık kalarak çalışma saatleri dışında mümkün olduğunca işle meşgul olmamak da motivasyonu pozitif etkiler.
- EMPATİ
Kendinize karşı şefkatli ve iş arkadaşlarınıza karşı anlayışlı olmak negatif enerji oluşmasını engeller.
Güne güzel bir kahveyle başlamak, enerji verici bir müzik dinlemek empati kurmanıza yardımcı olur.
İnsanca davranmak: Her zaman göz teması kurarak, nezaket göstererek ve herkesin katkısını takdir ederek meslektaşlarınız ve müşterilerinizle olan etkileşiminizi geliştirebilirsiniz.
Başkalarına yardım etmek: Yardımlaşma işi daha anlamlı kılmanın en iyi yollarından biridir. İşinizin bir parçası olarak yardım edebileceğiniz gibi daha küçük uygulamalarla da yardım edebilirsiniz. Örneğin, ofis buzdolabını düzenleyebilir, yeni işe alınan birine e-posta sistemini açıklayabilir, kendinize kahve alırken iş arkadaşınıza da kahve ikram edebilirsiniz. İlginçtir ki yardım etmek, yardım almaya kıyasla tükenmişliği azaltmada daha etkilidir.
Sorular sormak: Empati, diğer insanlara karşı merak duymayı gerektirir. İnsanların davranışlarını gözlemleyin, söylediklerini dinleyin, sorular sorun ve cevaplarına kulak verin. Muhataplarınızın farklı görüşlerini ve bilgilerini anlamaya çalışın. Yeni bakış açıları aramak entelektüel etkileşimi artırır, iş yerinde ilişkiler kurmayı sağlar ve tatmin etmeyen bir işi nasıl değiştirebileceğiniz veya yeniden tasarlayabileceğinizle ilgili içgörü sağlar.
Arkadaş aramak: Ofiste sevdiğiniz insanlar bulmaya çalışın. Gallup’un çalışan bağlılığı için belirlediği 12 unsur arasında “iş yerinden yakın bir arkadaş edinmek” de yer alıyor. Gallup, bunun daha iyi bir performans için kaçınılmaz bir unsur olduğunu belirtiyor.
- AKSİYON
İşyerinde veya iş dışında yapacağınız aksiyonlar pozitif enerjiyle yüklenmenizi kolaylaştırır ve motivasyonunuzu artırır.
Küçük işlerle başlayın: Araştırmalar, küçük ve sıradan işlerde dahi ilerleme kat ettiğinizde modunuzun yükseldiğini ortaya koyuyor. Aynı zamanda, daha büyük işler başarma ihtimalinizin de arttığını gösteriyor.
En iyi uygulama sabah ilk iş olarak en önemli işlerinizi halletmek gibi gözükse de motivasyon eksikliği yaşayan kişiler bunun yerine öncelikle kolay işleri aradan çıkartmakla işe koyulabilirler.
Büyük işler de aslında küçük parçalara ayrılarak gerçekleştirilebilir. Büyük işlerin geciken sonuçlanma süreleri motivasyonu olumsuz etkileyebilir. Küçültülmüş işlerle bu olumsuzluk azaltılabilir.
İş dışı aktiviteler: Birçok çalışma iş dışı düzenlenen keyifli etkinliklerin, bireyleri bunaltıcı buldukları iş ortamlarında daha iyi kılacağını gösteriyor. Kopukluk ve bağlılık hisleri bir ortamdan diğerine geçme eğilimindedir. Hobiler, gönüllülük işleri ve “yan uğraşlar” size işinize devam etmeniz için güç verebilir ve işinizle yeniden bağ kurmanıza katkı sağlayabilir.
Gerektiği gibi giyinmek: Araştırmalar, giyinme biçiminizin iş yerinde karaktere girmenizi sağlayabileceğini gösteriyor. Örneğin, doktor önlükleri giyen araştırma denekleri, ressam önlükleri giydikleri söylenen veya hiç doktor önlüğü görmeyen deneklere kıyasla dikkat gerektiren görevlerde daha iyi performans gösterdiler. Süper kahraman örneğinde, role girmelerine yardımcı olması için çocuklar pelerin taktılar. Japon bir tren temizleme şirketi, çalışanlarının sıradan ve “göze çarpmayan” üniformalarını parlak renkli olanlarla değiştirdiğinde çalışanlar kendilerini daha önemli hissettiler ve işlerinde daha yüksek bir statüye geçtiklerini düşündüler.
- YENİDEN ÇERÇEVELEMEK
İşiniz hakkındaki düşünce tarzınızı gözden geçirerek yeniden tanımlayın.
İlk olarak, işinizde kim olduğunuzu kendinize sorabilirsiniz. Bunun için, işteki kimliğinizi inceleyin. Hangi rolleri üstleniyorsunuz? Hangi rolü seviyorsunuz? Hangisinde kendinizi daha otantik ve rahat hissediyorsunuz? Kendi özgün rolünüzü veya çalışma tarzınızı temsil eden (resmi olmayan) bir unvan bulmayı deneyin. Bu, işlerinin keyifli ve anlamlı yönlerini bulmalarında çalışanlara yardımcı olan basit bir aracıdır.
İkinci olarak, işinizin hayatınızdaki yerini sorgulayabilirsiniz. Bunun için büyük resme bakın. İşinizin daha geniş çaptaki amacına odaklanın. Buna örnek olarak klasik “adam tuğla döşüyor” yerine “bir katedral inşa ediyor” hikayesini hatırlayın. Araştırmalar, insanların görevlerinin daha büyük bir amaca hizmet ettiğini anladıklarında sıkıcı görevleri daha iyi yerine getirdiklerini gösteriyor.
Yaptığınız iş ürüne dönüştüğünde diğer insanlara nasıl bir katkı, fayda sağlıyor. İnsanlara hayat yolculuklarında yardımcı olduğunuzu düşünürseniz daha pozitif duygularla işinizden tatmin olursunuz.
…
Kazanılan motivasyon seviyesini sürekli korumamız kolay değildir. Hepimiz az veya çok motivasyon kaybı yaşayabiliriz. Motivasyon kaybı yaşasak da kaybettiğimiz motivasyonu yeniden kazanabiliriz. Bunun birkaç yolunu yukarıda özetlemiş olduk. Herkes kişiliğine, meşrebine ve yaptığı işe göre farklı teknikler uygulayarak kaybettiği motivasyonunu geri kazanabilir.
(1) Robin Abrahams, Boris Groysberg. Motivasyon Eksikliği Duyanlar İçin Tavsiyeler. HBR Türkiye, Mayıs 2024.