Dürüstlük nedir?
Dürüstlük, “işinde, sözünde ve davranışlarında doğru olmak”, “kurallara uymak”, “yalandan uzak durmak” anlamlarında kullanılıyor.
Doğru olanı seçtikten sonra, kendisinin veya yakınlarının aleyhine de olsa “doğruluktan ayrılmamak” da dürüstlüğün gereğidir.
“Dürüstlük” mesleki etik kuralların başında gelir.
Mesleki etik kurallarının hemen hemen tamamında “dürüstlük” en önemli etik ilke olarak kabul edilir.
Örneğin muhasebe mesleği mensuplarının “iş ilişkilerinde dürüst ve açık sözlü” olmaları gerekir.
Denetim görevlileri “çalışmalarını dürüstlük, doğruluk, dikkat ve sorumluluk duygusu içinde” yürütürler.
Başarı faktörü olarak dürüstlük
Küresel bazda ve Türkiye’de, başarılı olmuş kıdemli şirketler “dürüstlük” ilkesini en önemli başarı sebepleri arasında sayarlar.
“Dürüstlük” ilkesini değerlendirirken konu edilen başarı hedefi “sürdürülebilir başarı” olarak dikkate alınmalıdır. Kısa dönemli, vur-kaç taktiğiyle elde edilen kazanımların başarı olarak dikkate alınmaması gerektiğini hatırlatmalıyız.
Kültür Üniversitesi’nin iki yılda bir yaptığı Aile İşletmeleri Kongre dokümanlarında bu vurguya sıkça rastlıyoruz.
Kongre notlarından bazı alıntılarla somutlaştıralım (1):
Finlandiya’da 100 yaşın üzerindeki 27 işletmede yapılan çalışmada dürüstlük ve güvenilirlik (5 üzerinden 4,81 puan ile) en etkili başarı faktörü olarak değerlendirilmiştir.
Tàpies ve Fernández, 2010 yılında, İspanya’da kıdemli 100 işletmenin de içinde bulunduğu 50 milyon Euro üzerinde ciroya sahip 3.000 işletmede yaptıkları çalışmada, “kalite ve dürüstlük” temel başarı faktörü olarak belirlemiştir.
Türkiye’de Başer ve Erdem, Batı Akdeniz Bölgesi’nde faaliyet gösteren, 2. kuşağa geçme hazırlığında, 2. kuşağa geçmiş ve 3. kuşağa geçme hazırlığında olan 10 aile işletmesi ile yapılandırılmış mülakat yöntemini kullanarak görüşmeler gerçekleştirdiler. Çalışmada “dürüstlük” uzun yaşamada en etkili faktörlerden biri olarak değerlendirilmiştir.
Kayseri’de yapılan bir çalışmada dürüstlük en önemli değerler arasında sıralanmıştır.
Doğu Karadeniz bölgesinde yapılan bir çalışmada dürüstlük ilkesinin işletmelerin sürekliliğinde en önemli değerlerden biri olduğu tespiti yapılmıştır.
Kütahya’da yapılan bir çalışmada, işletmelerin sahip-yöneticilerinin çoğunluğu (%68) dürüstlük ve sözünde durmanın ticarette başarıyı getirdiğini belirtmişlerdir.
Aile anayasası çalışması yapan kurumsal şirketlerin hemen hemen tamamı dürüstlük ilkesini temel değerler arasında saymaktadır.
Dürüstlük ilkesine neden vurgu yapılıyor?
Girişimcilere rakiplerinden ne gibi farkları, üstünlükleri olduğu sorulduğunda; ağız birliği edercesine hepsi “dürüst ve itibarlı olduklarını, kamuoyuna güven verdiklerini” söylerler.
Dürüstlüğün üstüne basarak vurgulanması oldukça dikkat çekmektedir.
Sürücü ehliyeti almak için 18 yaşını doldurmak gerekir. Ehliyet sahibi olan birisinin 18 yaşını doldurduğunu ayrıca belirtmesi tuhaf değil midir? Ticaret yapan tüm tarafların ve tüm meslek mensuplarının asgari beklentisi ve kabulü “dürüstlük” olduğuna göre, dürüstlük kavramına sık sık atıfta bulunulması, ehliyet sahibi olanların sık sık 18 yaşını doldurduklarını ifade etmeleri gibi tuhaflık içermiyor mu?
Dürüst olmak, toplum hayatında ve iş hayatında normatif (olması gereken) bir konu değil midir? Girişimcilerin hepsinin birden bunu ayrıca ve ısrarla vurgulama ihtiyacı duyması iş dünyasının dürüst olmadığı, ancak bu beyanda bulunan girişimcilerin dürüst olduğu gibi bir algıya da yol açmaz mı?
Dürüstlük sıfatının korunması, Ecevit ve Güneş Motel olayı
Siyaset alanında dürüstlükten bahsedilince aklımıza gelen az sayıda isimden biri de Bülent Ecevit’tir. Rahmetli Ecevit dürüst bir siyasetçi olarak bilinir.
Şahsı ile ilgili olarak, dürüstlük ilkesini sarsacak bir olaya tanık olunduğu söylenemez.
Ancak yine Ecevit’le birlikte aklımıza Güneş Motel olayı da gelmektedir.
1977 yılında, Güneş Motel’de yapılan pazarlıklarla Adalet Partisi’ne mensup 11 milletvekili transfer edilerek Demirel hükümeti yıkılmış ve Ecevit’in Başbakanlığında yeni bir hükümet kurulmuştu. Yeni hükümette bakanlık görevi verilen (transfer edilmiş) vekillerden bir kısmı daha sonra yolsuzlukla suçlanmışlardı. Bu olaylarda hiç kimse Ecevit’in şahsını yolsuzlukla itham etmedi. Ama bizzat Ecevit’in önderlik ettiği eylemler neticesinde yaşananlar da unutulmadı ve demokrasi tarihimizin unutulmayan kötü hatıraları arasında yerini aldı.
Bu olay, dürüstlük ilkesinin yorumlanmasında daha dikkatli olmamız gerektiğini hatırlatıyor. Tek başına bireysel dürüstlük de yetersiz oluyor, sebep olunan olaylar da dürüstlük sıfatını lekeleyebiliyor.
…
Dürüstlüğü iç dokümanlarda ve yönetsel ilkelerde kullanmak ne kadar gerekli ve önemliyse, dış dokümanlarda ve özellikle pazarlama faaliyetlerinde kullanmak da o kadar şaşırtıcıdır ve düşündürücüdür.
Bu ilkenin pazarlama faaliyetlerinde vurgulanmasının iki sebebi olabilir:
Piyasada etik sorunlar oldukça yaygındır ve ilkeli davranan işletme sayısı sınırlıdır.
Veya bu sıfat “pazarlama” amacıyla kullanılmaktadır.
İlki yerleşik ticari kültür açısından oldukça üzücüdür. İkincisi ise etik ilkelerin istismar edildiğinin göstergesidir.
Dürüstlüğü hakkıyla yaşayan ve bu sıfatı reklam vesilesi yapmayan şirketlere ve yöneticilere selam ve saygı ile…
(1)Kaynaklar
Kenan Alp. Uzun Yaşayan Aile İşletmelerinde İş Değerleri: Bandırma Örnekleminde bir Araştırma. İstanbul Kültür Üniversitesi (AGMER) Aile İşletmeleri 7. Kongresi. S 195.
Nihan Birincioğlu. Aile İşletmelerinin sürekliliklerine İlişkin Bir Model Önerisi: Doğu Karadeniz Bölgesi Örneği. İstanbul Kültür Üniversitesi (AGMER) Aile İşletmeleri 7. Kongresi. S 288.
Asuman Akdoğan. Aile İşletmelerinde “Kurucu”nun Değerlerini Belirlemeye Yönelik Nitel Bir Araştırma: Kayseri Örneği. İstanbul Kültür Üniversitesi (AGMER) Aile İşletmeleri 5. Kongresi. S 45.
Derya E. Özler, Meltem D. Şahin. Yaklaşık Yarım Asırlık Geçmişe Sahip Aile İşletmelerinde Öne Çıkan Karakteristikler: Kütahya’da Bir Araştırma. İstanbul Kültür Üniversitesi (AGMER) Aile İşletmeleri 4. Kongresi. S 41.