Olmak, bir insan erdemi olduğu halde imal edilmek bir insan tasarımıdır. Tanrı tarafından insana bağışlanmış bir oluş hakkı vardır. ‘İnsan olmuş olandır’ diyen filozof ise ondaki bu yüksek ontolojiye göz kırpar. Olmak yolunda devreye sokulan her yüce vasıf kaderin de payıyla yaşama neşvesine bürünür. İnsan olduğunu fark ettikçe yücelir. Olanı, bir kapalı sonuç değil kader ile kardeş önü açık bir süreç gibi okumakta yarar var. Yoksa insan da kendi kendisinin bir imalına dönüşebilir. Oluş, açık ve süreklidir çünkü insan sürekli ilerleyişini bu açıklığa borçludur. Elbette her zaman göğünde güneş parlamaz oluşun. Karanlık da çöker yüreklere. Kötü de gün bulur. Ancak, olmak, bilgi ve bilinçledir, imal, kurgu ve baştan belirlenmiş hedefle. Bu yüzden oluşun karanlığı ışıktan hep haberlidir. Karanlık oluş şuuruyla aşılır.
***
Olmuş adam, her zaman hayatın biraz daha gerisinde, sanat ve düşünce çemberinin içindedir. Müzik, edebiyat, sinema, felsefe, şiir, tiyatro ne kadar tür varsa onların peşine düşer. Oradan güç ve ışık devşirir. Varlık hamlığının, oluş hamuruyla karılıp ruh ve beden kazanması bu yolla olur. Her oluş atılımı kişideki eksikliği aydınlatır. Bu aydınlanış ufkunda özgürlük olan bir ideal doğurur. Oluş, özgürlük tutkusunun bir başka adıdır. Özgürlük zaferidir oluşun. Oluşta bireyden bireye akan bir sürekli hayat güvenliği vardır.
İmal edilmiş adam, kendisinin bir sonucu değil onu şekillendiren etkenlerin ürünüdür. Daha kendi uyanışına geçememiştir bile. Bir başka zihin onu uyandırır, kendi amacı doğrultusunda yolunu çizer. Duraklarına ikna edici hediyeler sıralar. Velinimet sıfatı kazandırır kendisine. Gün gelip de imal tamamlandığında büyük bir sorumluluk duygusuyla ileri atılır imal edilmiş adam. İtiraz etmez. Soru sormaz. Vazifesini kuşanır. Elinde kalem, dilinde beton gibi sert kelimeler... Payına düşeni alır. Belki profesyoneldir ama ruhunu ve vicdanını yitirmiştir. Onun toprağını eleyip çamurunu karan el, içine yapay bir de ruh üfler. Bu ruhla imal edilmiş adam sahibinin fedaisine dönüşür. Hayat keskin çizgilerden, doğru yanlışlardan, mutlak iyi ve kötülerden oluşur. Özgürlük gibi bir mesele yoktur. Varoluşun yüksek fırınından geçmediği için de ilk krizde, ilk çarpışmada, ilk sarsıntıda tuz ile buz olur böyleleri. Siper ve slogan değiştirirler kolayca.
Çenebazdır imal edilmiş adam. Konuştuğu kelime üzerine bir kez olsun düşünmez. Çekip çevirmeyi, propaganda üretip imajlarla süslemeyi iyi becerir. Pragmatisttir. Her devirde her şehir ve meslekte çokça rastlanır onlara. Dahası imal edilmiş adam elinde imal kalıplarıyla dolaşır. Gözüne kestirdiği ilk insanı kendi kalıbına dökmek için fırsat kollar. Bulaşıcı hastalıklara benzerler. Kitle adamıdırlar. Çoğalmaya düşkündürler. Tüketim ve üretimin verim kanunu ezberlemiştirler. Teşkilatlanmayı hızla tamamlarlar.
Gazeteler, televizyonlar, internet siteleri, sosyal kulüpler, spor, din, ticaret, üniversite ve hatta kültür sanat çevrelerinde de en önde gözükür imal edilmiş adamlar. Söze dayanıklıdırlar. Verilen her iş ve pozisyona baştan teşnedirler. Yapılan eleştirileri ‘meyveli ağacı taşlamak’ diye geçiştirirler. Sayılar onların hücreleridir.
***
Olmuş olan adam ile imal edilmiş adam arasında rekabet yoktur. Olmak, bir durum, seçim, uğraş, mesele olarak, yeterlidir ona. İmal edilmiş adam kendisiyle değil başkalarıyla savaşır. Açık kollar. Gece gündüz vazifeler edinir. Toplumun kaderinin kendi elinde olduğuna inanır. Biraz maddi güç, şöhret onu daha da atılgan yapar. Coştukça coşar. Olmuş adamın çetin sınavı en çok ‘kitle egemenliği’nin iklim etkisi yaptığı zamanlardadır. Alkışın, yüksek sesin özgürlük dahil her tür insani erdemi ayaklar altına aldığı günlerde, bir kere daha kendisine inanır. Oluşun hala devam ettiği bilinciyle hayretle gülümser.