Geçtiğimiz hafta Ticaret Bakanı Mehmet Muş ihracatımızın yıllık 200 milyar doların üzerine çıkarak yeni bir rekora imza attığını açıkladı.
İhracatta gelinen seviye önemli elbette.
Ancak burada atlanmaması gereken iki önemli mesele daha var. Birincisi yıllardır yakalayamadığımız ihracat hacmini özellikle pandeminin etkili olduğu bu dönemde nasıl yakalayabildik?
İkincisi ise ihracatta bu artışın ne kadar ithalata dayandığı konusu.
İhracat gelirlerinin artmasının bu dönemde kritik bir önemi var. Türkiye’nin son dönemde en önemli sorunu olan döviz ihtiyacının azalmasına sunduğu katkı. Dolayısaıyla ihracattaki artış ithalatta da artış yaratmadığında çok kıymetli oluyor.
Fakat Türkiye’de uzunca bir zamandır ne üretirsek üretelim, nereye sattığımızdan bağımsız olarak üretimi arttırmak için ithal girdiye ihtiyacımız var.
Tarımda üretimi arttırmak için en basitinden ithal tohum, ithal ilaç, ithal gübre kullanıyoruz.
Sanayide üretimi arttırmak için en basitinden enerji gerekiyor. O enerji için gerekli doğalgaz vs. dışardan ithal ediyoruz.
Mesela otomobil üretiyoruz, yurt dışına satıyoruz. Üretim için gerekli birçok parça dışardan geliyor.
Başta sorduğumuz soruların yanıtını bir de verilere bakarak vermeye çalışalım.
Dış ticaret dengesi ile başlayalım. Dış ticaret dengesi son yedi aylık sürece bakarsak geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre yüzde 5 azalmış. Bu olumlu ancak Türkiye’ye yetecek bir azalma gibi gözükmüyor. Yıl sonuna kadar bu tempoyla devam etmemiz şart.
Özellikle son bir yıllık süreçte yaşadığımız TL’deki rekor değer kaybı, Türk ürünlerinin uluslararası piyasalarda ucuzlaması anlamına geliyor. Bu durumu TÜİK tarafından yayınlanan dış ticaret endeksleri verileri de doğruluyor.
TÜİK tarafından yayınlanan verilere göre ihracat birim değer endeksi 2021 yılı ikinci çeyrekte bir önceki yılın ikinci çeyreğine göre %10,6 arttı. Yani ihracatımızın birim değeri yıllık %10’un üzerinde artmış. İhracatın fiziki olarak miktarındaki değişimi de miktar endeksinden izleyebiliyoruz. Endeks, 2021 yılı ikinci çeyrekte bir önceki yılın ikinci çeyreğine göre %53,8 artmış.
Yani 100 parça mal satarken 153 parça mal göndermişiz. 100 TL’ye satarken tanesinin 110 TL’ye satmışız.
Şimdi aynı verilere bir de ithalat tarafından bakalım.
İthalat birim değer endeksi 2021 yılı ikinci çeyrekte bir önceki yılın ikinci çeyreğine göre %25,6 arttı. İthalat miktar endeksi ise 2021 yılı ikinci çeyrekte bir önceki yılın ikinci çeyreğine göre %19,8 arttı.
Yani geçen yıl aynı çeyrekte 100 parça mal alırken 120 parça mal almışız. Tanesini ise 100 TL’ye alırken 125,6 TL’ye almışız.
İki göstergeyi karşılaştırdığımızda ihracatın miktarının ithalata göre daha hızlı arttığını ancak değerinin ithal ürünlerinin değerindeki artışın gerisinde kaldığını görüyoruz.
Bir gösterge daha var.
İhracat birim değer endeksinin ithalat birim değer endeksine bölünmesiyle hesaplanan dış ticaret haddi göstergesi.
Dış ticaret haddinin 100’ün üzerinde bulunması; dış ticarete konu malların baz yılına göre pahalıya satılıp, ucuza satın alındığı için ihraç eden ülke lehine bir duruma işaret ederken tersi durumda ülke aleyhinde bir durum söz konusu.
Son yayınlanan göstergenin değeri 91,6!
Yani eşik değer olan 100’ün altında.
Yani dış ticarete konu mallarımız dünyaya ucuza satılıp, pahalıya alınmaya devam ediliyor.
Domatesimizi, otomobilimizi, tekstil eşyalarımızı yani ihracata konu ürünlerimizi ucuza satarak ihracatı arttırmaya devam ediyoruz.
Bunun karşılığında dışardan aldığımız her şeyi de daha pahalıya almaya devam ediyoruz.
Dediğim gibi 200 milyar doları aşmak elbette önemli. Ama işin sadece olumlu tarafını kutlamaktan daha fazlasını yapmak durumundayız.
Aksi takdirde ihracattan beklediğimiz istihdam, üretim, yatırım katkısını döviz ihtiyacı ile ortaya çıkan kur krizleri nedeniyle alamayabiliriz.