Bundan yıllar önce katıldığım bir iş görüşmesinde bana “Siz X kuşağı mısınız, Y kuşağı mısınız?” diye bir soru sorulmuştu. Ben de bu kuşakların adlarını duymakla beraber ne anlama geldiklerini tam bilmediğimden “Ben 80’lerde çocuktum” şeklinde kaçamak bir yanıt verilmiştim. Gülüşmelere yol açmıştı bu yanıt.
Son yıllarda hem iş dünyasında hem de medyada çok sık duyduğumuz bir kavram var: kuşakların X Y Z harfleri ile sınıflandırılması ve bu kuşakların davranışlarından, tüketim kalıplarına kadar çeşitli sınıflandırılmalara tabi tutulması. Nedir bu kuşaklar kimleri içerir, kimleri içermez ve özellikleri ne olarak tanımlanmaktadır, bu yazıda buna değinmek istiyorum.
Tanımları
X kuşağı: 1965-1979 arası doğanlara denir. Bu durumda en yaşlısı 50, en genci 36 yaşındadır. X nesli kurallara uyumlu, aidiyet duygusu güçlü, otoriteye saygılı, sadık, çalışkanlığa önem veren bir kuşak olarak tanımlanıyor. İş yaşamlarında çalışma saatlerine uyumlu olup iş motivasyonları yüksektir. Belirli çalışma süresinden sonra kademe atlayabileceklerine inanırlar ve sabırlıdırlar. Daha çok, keyifli yaşamak için çalışırlar. Ayrıca, bu nesil, çok fazla icatlara, buluşlara şahitlik etmiştir. Dünyaya gözlerini merdaneli çamaşır makinesi, transistörlü radyo, kaset çalar ve pikapla açan X nesli sakinleri internetten, ipad’lere, akıllı telefonlara kadar pek çok yeniliğe şahit olmuştur. Özellikle, teknoloji açısından düşünüldüğünde, bilgisayar sistemlerinin dönüşümü ve buna bağlı değişen iş yapış şekillerine adapte olmaya çalışmışlardır. Ülkemizin %22’sini oluştururlar.
Y kuşağı: 1980-1999 arası doğanlardır. Y neslinin en yaşlısı 37, en genci ise 18 yaşındadır. Kuşaklar arası farklılığın en çok hissedildiği nesil özelliği taşırlar. Bağımsız olmayı severler, özgürlüklerine düşkündürler ve iş yaşamlarında da farklıdırlar. Belirlenen mesai saatleri arasında çalışmayı sevmezler. Bu yüzden, iş saatinden ziyade işe odaklanmaları gerekir. Bu durumda onları işin bir parçası haline getirmek önemlidir. X nesline göre Y neslinin örgütsel bağlılıkları azdır ve çok fazla iş değiştirdikleri de söylenmektedir. Bir an önce yönetici olmak ya da kendi işlerini kurmak isterler. Onlar, iş hayatını sadece yaşamlarını sürdürebilmek için değil, daha rahat para harcamak için isterler. Y nesli, çok farklı kişisel özellikler taşımakta ve özellikle üniversitelerden yeni mezun olanları kapsamaktadır. Y neslinin uyumsuz olduğu, kendisinden farklı düşünenleri acımasızca eleştiri yağmuruna tuttuğu da gözlenmektedir. Bu durum aşırı bireyci olmasından ve otorite tanımamasından kaynaklanmaktadır. Bu nesil için kural tanımaz denmektedir. Ülkemizin %35’ini oluştururlar. Yani yaklaşık 27 milyon kişi.
Z kuşağı: 2000 yılı ve sonrası doğanlara denir. En büyüğü 17 yaşındadır. İnternet ve mobil teknolojileri kullanmayı severler. Günümüzde yaygın olan akıllı telefonlar, ipad’ler ya da tablet bilgisayarlar ile her alanda aktifler. Özellikle internet aracığıyla sosyalleşmeyi tercih ederler. Diğer nesillerden farklı olarak, internet ve teknoloji ile doğdukları tabir edilir. Oyuncak yerine ipad’lerle, laptoplarla, play station’larla oynarlar ve teknoloji ile birlikte büyürler. Çabuk tüketen bir nesildir. Markalara ve ürünlere sadakatleri çok düşük seviyededir. Fakat internet ile fazla haşır neşir olduklarından aynı anda birden fazla konu ile ilgilenebilme yeteneklerinin gelişeceği tahmin ediliyor. Bu yetenek zaten Y neslinde de yaygın olarak görülüyor. Bu kuşak, genelde tek bir konuya odaklanmakta ve çok daha pratik olabilmektedir. Ülkemizin %17’sini oluştururlar.
Kim, kimdir o zaman?
Ünlü şarkıcı Gloria Gaynor, meşhur şarkısında “I’m what I’m” demişti, ben ne isem o’yum. Gerçekten de milyonlarca insanın sadece doğum tarihlerine bakarak sınıflandırılması çok gerçekçi değildir. Milyonlarca kişinin sadece üç çeşit huya, alışkanlığa ve beklentilere sahip olmasını düşünmek son derece yanıltıcı olacaktır. Bu, tıpkı 12 burca dayanarak, dünyada sadece 12 tane karakter olduğu düşünmeye benzemektedir.
Hiç kuşkusuz sosyologlar, insan kaynakları uzmanları gözlem ve kararlarında bilimsel soyutlamaya başvurmak amacı ile çeşitli sınıflandırmalar yapacaklardır. Ancak, bunun kat’i kesinlik olduğunu zannetmek yanlıştır. Bir kişi X kuşağı döneminde doğmuş olmasına rağmen pekâlâ Y kuşağının özelliklerini gösterebilir. Ya da bu üç sınıflandırmanın üçünden de özellikler taşıyan kişiler bulunabilir.
İnsan ne ise o’dur…