Hafta başında Rusya lideri Putin ve Çin lideri Xi bir boru hattının açılışını yaptılar. Rusya’dan Sibirya üstünden Çin’e doğal gaz iletecek olan bu boru hattı tam sekiz bin kilometre uzunluğunda. İki ülkenin enerji alanındaki işbirliği başka bir takım konuları daha gündeme getirecek.
Çin ne zamandır Dünya’nın rezerv parası olan doların bu konumuna talip olmuş durumda. Giderek güçlenen ve bir zamanlar sadece yatırım alan bir ülke iken artık yatırım da yapan bir ülke olan Çin’in küresel güç olmak yolunda en büyük rakibi ABD. Çin’in giderek artan küresel süper güç olma iştahı kendini daha da hissettirmeye başladı.
ABD’nin bu satrançtaki en güçlü silahı -bizce- Amerikan dolarının Dünya’da rezerv para olması, ABD’nin doları karşılıksız basabilmesi. Bu karşılıksız basılabilen para ise ABD’ye müthiş ekonomik-siyasi manevra yeteneği kazandırıyor.
Doların rezerv para olmasının ABD’ye faydaları çok. Ama en temel iki tanesini bilmek bile durumu özetlemekte… Her şeyden önce rezerv para olması dolara olan talebi ve onu basan ülkeye olan bağımlılığı artırıyor. Bir de ABD’ye istediği zaman dolar basıp, istediği kadar petrol ve enerji satın alma şansı tanıyor.
Dolayısıyla bunu çok iyi bilen ABD’nin küresel rakipleri Rusya ve Çin aralarındaki ticarette doları giderek azaltmak ve kendi para birimlerinin kullanımını ilke olarak kabul ettiler. 2018 yılında iki ülke liderleri bunu resmi ağızdan ifade ettiler.
Bir adım daha ileri giderek Çin’in Union Pay sisteminin Rusya’da; Rusya’nın Mir Card ödeme sisteminin de Çin’de kullanıma açılması için anlaştılar.
Çin’in hamleleri bununla da sınırlı değil. Yine 2018’de Çin, Shangay’da bulunan enerji borsası aracılığı ile yuan cinsinden ham petrol vadeli işlemlerini başlattı. Altın ve yuan karşılığı petrol ticaretinin startının verilmesi çok kritik bir nokta.
Çin, Dünya’nın en büyük petrol ithalatçısı olan ülke konumunda. Böyle bir ülkenin dolarsız da petrol ticaretine başlaması, işte ABD dolarının asıl karşılaştığı tehlike budur.
Henüz ABD dolarının tahttan ineceğini söylemek için çok erken. Zira Dünya’da halen rezerv paradır ve Rusya da dahil en çok kullanılan uluslar arası ticaret para birimidir. Ancak görüldüğü üzere açık bir şekilde hedef alınmıştır.
ABD’nin buna direnci çok şiddetli olacaktır. Zira şu anki petro-dolar dünyasının petro-yuan dünyasına dönüşmesi küresel ABD hegemonyasının ölüm fermanı olur. ABD’nin sürdürülemez haldeki iç ve dış borçlarına bakmak bile bunu doğrulayacaktır. ABD bırakın küresel hakimiyeti; iç barışını hatta toprak bütünlüğünü bile kaybedebilir.
Bizce burada Avrupa ve İngiltere’nin durumu da denklemin içine girecektir. Avrupa, özellikle Almanya, Rusya ile çok ileri ticari ilişkiler içerisindedir. Kuzey Akımı projesi ile Rusya ile enerji bağı vardır. Ama aynı şekilde NATO yani ABD şemsiyesi altında Rusya’nın askeri varlığına karşı korunmaktadır.
Daha geçen hafta AB ülkelerinin ABD ve NATO’nun Avrupa’daki varlığı ile ilgili olarak kendi aralarında anlaşamadıklarını yazmıştık. Bu durum kuşkusuz Rusya-Çin bloğu ile olan ticari ilişkilere de yansıyacaktır.
Biz Avrupa’nın, tıpkı Türkiye gibi, ABD ile Rusya-Çin bloğu arasında bir denge politikası izlemesini bekliyoruz. Siyasi-askeri olarak Batı bloğu tek parça olarak kalacaktır. Ama ticaret-enerji ilişkilerinde ABD’nin Avrupa ve Türkiye’yi tek başına domine etmesi, her istediğini yaptırması zor görünüyor. İran yaptırımları konusunda Avrupa ülkelerinin ABD’den ayrılarak İran ile ticarete devam etmeleri, Türkiye’nin tehditlere rağmen Rusya’dan S-400 alması bunun kanıtı.
Bu tablo bugün yaşamakta olduğumuz tablo. Çin’in Bir Kuşak Bir Yol projesi devreye girmeye başladığında ise bambaşka şeyleri konuşuyor olacağız.