Günlük hayatımıza yıllardan beridir girmiş bir kelime var, kripto. Kelime anlamı ile şifrelenmiş, gizlenmiş gibi bir anlamı var. Önce FETÖ soruşturmalarında ardında da kripto para birimleri ile bu kelimeyi çok kullanır olduk. İnsanından parasına kriptolara dair haberleri dinlerken bir de kripto şirketler çıktı karşımıza. Kripto işlem borsaları… Ve bunlardan bazıları ise tamamen bir dolandırıcılık şebekesi olarak kurulmuş, kripto şirketler. Şirket görünümlü şebekeler.
Merkez Bankası’nın kripto paralarla ödeme yapılmasını yasakladığı kararnamesinden hemen sonra dört kripto işlem şirketi faaliyetlerinin durdurdu. Bir tanesinin sahibi ise topladığı paraları alıp Türkiye’den kaçtı, gitti. İkinci bir Çiftlikbank vakası.
Western filmlerinde bir mizansen vardır. Kasabadaki bankanın batacağına dair bir söylenti çıkar ya da filanca çetenin üyelerinin kasabaya saldırıp bankayı soyacakları dedikodusu yayılır. Bir anda herkes bankalara koşar, parasını çekmek ister, banka bu talebi karşılayamaz ve iflas eder. Buna Amerikalılar “bank run” ya da “depozit run” derler. Kripto borsa piyasasında böyle bir furyanın dibinden döndük, şimdilik.
Kaçan firmanın hemen ardından bir başka coin firması da finansal zorlukları yüzünden faaliyetlerini askıya aldı. İki tanesinin de internet sitelerinde -aynı Thodex’te olduğu gibi- bakımda olduğuna dair bir ifade var. Panik havası henüz atlatılmış değil. İsim kesinlikle vermiyoruz ama bazıları için halen tehlike çanları çalıyor. Zira Twitter’da ve benzeri platformlarda “paramı çekemiyorum”, “iki gündür onay bekliyorum” gibi ifadeleri okuyoruz.
Bu, bize 1980’lerdeki banker furyasını hatırlatıyor. O dönem Banker Kastelli olarak bilinen Cevher Özden, ülkemizdeki en büyük bankerdi. Bankerler kaçıyor haberleri onu bile batırmıştı. Bugünkü olayda da en büyüğü olarak lanse edilen birkaç firma bile o anlamda çok güvende olmayabilir. Dikkatli olunmasını tavsiye ederiz.
Thodex örneğini incelersek şu an için ne olduğu net değil. MASAK ve savcılık inceleme yapıyor. O inceleme tamamlanınca ne olduğunu net bir şekilde öğrenebileceğiz. Ama olası senaryoları, bundan sonrası için ne olabileceği gibi konuları irdelemek mümkün.
Orada muhtemelen şirketin sahibi müşterilerinden topladığı paralarla yurtdışında kendi adına işlem yaptı ve kripto paralardaki son haftalarda yaşanan düşüş ile birlikte bu paraları batırdı. Bir başka ihtimal de sitenin hacklenmiş olması. Ama bizce bu zayıf bir olasılık. Zira bu site daha önce de hacklenmiş ve yetkilileri savcılığa başvurarak yardım istemişler. Kaldı ki bir saldırıya, hırsızlığa uğradığınızda siz mağdur olursunuz ve gider hak arar, kaçmazsınız. Dolayısı ile bu senaryo zayıf ihtimal. Geriye bir de mafya, terör ya da benzeri uluslar arası yasadışı bağlantılar ihtimali kalıyor. Bunu bilmemiz şu an için mümkün değil.
Bu noktada dikkat çekmek istediğimiz nokta şu. Bankalar, aracı kurumlar, leasing, faktöring şirketleri vs. bunların hepsi BDDK, SPK gibi üst kurulların denetimine tabidirler. Dolayısı ile hepsi bilenen kurumlar, devlet, kanunlar çerçevesinde işlem yaparlar. Ayrıca belli bir tutara kadar mevduatlarda devlet garantisi vardır.
Kaldı ki 1999-2001 yıllarında gördüğümüz gibi bankaların finansal durumu riske girerse banka TMSF’ye (Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu) devrolur. Yani bir yerde kamulaştırılır, yönetimi devlete geçer. Ama Bitcoin borsalarında bu tarz önlemler yoktur.
O zaman bunlar battı mı ne olur? Sıradan bir şirketin, kurumun iflas etmesi halinde ne oluyorsa o. İflas masası firmanın varlıklarını likidite edecek, yani satıp nakde dönecek. Çalışanlarına, devlete olan borçlar gibi yükümlülükler ödendikten sonra alacaklılara yani para yatırmış olan kişilere borçları ödenecek. Uzun ve zor bir süreç.
Yıllarca çalışıp zar zor biriktirdiğiniz emeklerinizi bu kadar kolayca heba etmeyin. Kolay gelen, kolay gider, bunu unutmayın.