Nouriel Roubini’yi duymuşsunuzdur. İstanbul doğumlu, dünyaca ünlü bir ekonomisttir. IMF’ye danışmanlık yapmış, Harvard gibi bir üniversitede öğretim görevlisi olarak çalışmıştır. Ülkemizi de yakından tanımaktadır.
Roubini, ekonomi çevrelerinde felaket tellalı ya da kâhin gibi lakaplarla anılıyor. Bu şöhretini(!) 2008 krizini, Lehman Brothers’ın batışını önceden tahmin etmesine borçlu. Sadece bununla da değil. Birçok öngörüsü tutmuş bir akademisyen. Ülkelerin liderlerine, Merkez Bankalarına hitaben yazdığı mektuplarla, ikazlarla tanınıyor.
Aslında sadece ekonomi de değil… Arap baharından, Çin’in akıbetine, üçüncü Dünya ülkelerinin bazılarının geleceğine dair çok sayısı analizi yayınlamış ve ilgi çekmiş bir akademisyen.
Son zamanlarda Roubini, hem Covid salgını hem de genel olarak Dünya’nın gidişatına dair ilginç yorumlar yayınlamaya başladı. Kripto paralar da dahil bir çok konuda son derece ürkütücü tahminleri var. Bu tahminlerin sahibi Roubini olunca da insan ister istemez kaygılanıyor.
Kendi adı ile yayın yapan internet sitesinde Mart ayının başında bir makale yayınladı. Makalesinde birçok konuda dikkatleri çeken yorum ve kehanetlerde bulundu. Bazıları ülkemizi de ilgilendiriyor o yüzden paylaşmak istedik.
Roubini yazısında, geçtiğimiz günlerde bizim de kaleme aldığımız Gamestop çılgınlığından bahsediyor. Finansal robin hood’culuk, finansal demokratikleşme gibi lafların çok ciddiye alınmaması gerektiğini vurguluyor. Özellikle yeni kuşakların bu tarz tuzaklara düşme ihtimalinin yüksekliğine vurgu yapıyor. Benzer olayların ve çöküşlerin ufukta göründüğünü vurguluyor.
Gerçekten de Gamestop hadisesi haklı bir isyan gibi lanse edilmiş ama bir çok küçük yatırımcının zarar etmesine yol açmış, intihar edenler bile olmuştu. Roubini, bundan da öte; orta-küçük yatırımcıların, halk kitlelerinin borç altında ezildiğini ve çıkış olarak da bu tarz yatırım çılgınlıklarına yöneldiklerine dikkat çekiyor.
Bir başka dikkat çektiği nokta ise kripto para salgını. Bu enstrümana aşırı bir ilginin olduğunu, fiyatlarındaki dalgalanmaların çok tehlikeli bir hal aldığını yazmış. Üstelik bu gidişatın, ciddi bir balona dönüştüğünü ve ciddi bir çöküşe aday olduğunu belirtmiş.
Kripto para konusu çok ayrı bir konu. Ancak teknoloji şirketleri ile birlikte aşırı bir talep ve işlem hacmine muhatap oldukları ve deyim yerinde ise patlamaya hazır bomba misali durdukları bizce de doğru. Bir enstrümanın fiyatının önce beş katına çıkıp, sonra da üçte birine inmesi üstelik de bunun bir sene içerisinde olması gerçekten tehlikeli.
Roubini daha önce de Bitcoin'in insanlık tarihindeki en spekülatif, riskli, dolandırıcılık içeren ve manipüle edilen sözde varlık olduğunu söylemişti. “Sözde varlık” ifadesine katılmıyoruz ama risk ve manipülasyon kısmı bizce de doğru.
Kâhin Roubini’ye göre ABD Merkez Bankası FED, piyasaya yaptığı iyilikleri yapmayı durdursa 1929 tarzı bir çöküş kaçınılmaz olacak. Sürekli para basan ve normalde iflas etmesi gereken büyük şirket ve bankaları suni teneffüsle ayakta tutan şu an ki neoliberal düzen bu anlamda yolun sonuna yaklaşıyor. Susamış bir insanın tuzlu içmesi, içtikçe daha da susaması misali bir ortamdayız. Ne kadar daha sürdürülebilir, göreceğiz.
Dünya’da bir enflasyon beklentisi ve hatta enflasyon olsun lobisi var. Ülkemiz ise bu döneme kontrol edemediği bir enflasyon döneminde yakalandı. Dünya’nın en yüksek faiz oranı ile borçlanmakta olan ülkelerinden bir tanesiyiz.
Her ne kadar ülkemiz ekonomisinin büyüme tahminleri olumlu yönde revize edilmiş olsa da diken üstünde oturduğumuz ve halk kesimlerinin ekonomik durumunun hiç de iç açıcı olmadığı ortada. Bütün bunların üzerine bir de Roubini gibi kişilerin küresel çapta felaket haberleri, tahminleri yapması çok tatsız.
Hemen paniğe kapılmaya gerek yok. Roubini dedi diye bunlar olmaz. Ama bu tarz kanaat önderlerinin sözlerini, bir kişinin şahsi beyanları olarak da görüp geçemeyiz. Maalesef bu tarz akademisyenlerin görüşlerinden bir çok merkez etkilenecektir. Aşılama ile Covid kısıtlamalarının azalacağı ve eski normale döneceğimiz umudu halen en büyük dayanak noktamız.
Adı konulmamış bir Dünya savaşı, kitlesel bir salgın ve tarihin en büyük ekonomik daralmalarının yaşandığı bir dönemde Roubini’nin sözleri çok can sıkıcı. Dileriz ki Kâhin bu sefer yanılır.