Hangisini listenin başına koyalım diye düşünürken hayat pahalılığı Türkiye’nin meselelerinin birinci sırasına oturdu, kalkmıyor. Bariz, önlenemez ve can yakıcı bir pahalılık meselesi ve artık hedef tutturulmasından bahsedilemez bir enflasyon gerçeği yaşıyoruz. Rakamlar da inandırıcılığını kaybetti çünkü insanlar her gün markette, bakkalda, kuyrukta, hastanede, bankada; gündelik ihtiyaçları için ödeme yaptıkları her yerde enflasyonu ölçebiliyor. Herkesin kafasında bütçesi ve giderleriyle hesaplanabilen bir enflasyon oranı var. Herkesin ve esnaftan tüccara, sanayiciden ihracatçıya kadar bütün ekonomi aleminin…
Hazine ve Maliye Bakanı sık sık hayat pahalılığının üstesinden gelineceğini söylüyor. Normaldir; ekonominin içinde bulunduğu durumda iyimser olmaktan gayrı başka mesajın faydası yoktur. Günlük ihtiyaçları karşılamakta zorlanan milyonların karşısında makro göstergelerin satır aralarıyla övünmenin manası da yoktur. Cumhurbaşkanı da başlangıç dönemlerinde reddettiği, hatta şikayetlerini abartılı bulduğu hayat pahalılığını kabul ediyor. Son konuşmalarından birinde şöyle diyor: "Ekonomide büyük bir mücadele yürütüyoruz. Dönemsel sıkıntılar kimseyi aldatmasın. Hayat pahalılığı sorununu da kısa sürede aşacağız"
Dönemsel mi, kalıcı mı, yapısal mı, geçici mi… Nasıl tanımlandığı şöyle dursun ama yüksek oranda artırılan asgari ücretin bile ömrünün bir yıl süremeyeceği anlaşıldığına göre problemin derin olduğu aşikardır. Ya da 2020’de geçinebilmek için devletten yardım alanların sayısı 4 milyon 414 bin kişiyken, 2021’de bu sayı 11 milyon 369 bin kişiye yükselmişse başka söz gereksizdir. Yani, Türkiye’de sekiz kişiden biri, yani dört aileden biri yardıma muhtaçtır. 11 milyonu aşkın insan devletten gelecek 550 liranın yolunu gözlemektedir. 2012’den daha kötü geçmekte olan 2022’de kimbilir o yolu gözleyenlerin sayısı kaç kişi olacak?
Hayat pahalılığı kısa sürede aşılacaksa bu, zabıtanın eline ceza makbuzu verip dükkanları basarak olamayacak. Peki, başka yolu kur korumalı mevduat mı? Dövizi 15 liranın altında tutmak için kimi hesaplara göre 550 milyar liralık mevduata 445 milyar lira hazine desteği verip, devletin bilançosunu karar deliğe çevirmek mi? Ya da düne kadar cari açığı dış ticaretle düşürmekle övündükten sonra şimdi bunu boşverip turizm sezonunu beklemek mi? Hangi yolla fiyatlar düşecek? Piyasa üzerinde otorite, eksi 44 milyar Dolar’a kadar gerileyen rezervlerle mi tesis edilecek?
Elde bir yol, yöntem, enstrüman yok, temenniler var. Hiç olmazsa, “Daha başta faizi takıntı yapıp hem faizi hem dövizi gereksiz yere patlatmasaydık” diyen var mıdır?
Hükümet hayat pahalılığıyla mücadeleye niyetliyse bunu bir politika paketiyle topluma hissettirmek zorundadır. Dünyada salgın sonrası artan enflasyonu listelemek veya dünyanın bilmem neresindeki kuyruk görüntüleriyle algı oluşturmak yerine bizim meselemizin bizim hatalarımızdan kaynaklandığını kabul ederek mücadeleye koyulmalıdır. “Onlarda da hayat pahalı” dediğimiz ülkeler, kendi ekonomilerini sıkıntıya sokmak pahasına Rusya’ya sınırsız ambargo uygulayacak kadar güçlü ekonomilerin ülkeleri. Hiçbirinde kur krizi yok, hiçbir hükümetin kafası “Sebep/sonuç olan faiz miydi enflasyon muydu!”, diye karışık değil. Neyle karşı karşıya olduklarını ve nasıl üstesinden gelineceğini biliyorlar.
Meselemizin hayat pahalığının ötesinde topyekün ekonomi yönetimi olduğunu görmeden ayağa kalkmak imkansızdır. Türkiye’deki enflasyonun çok büyük kısmının kendi politikalarımızın sonucu olduğu kabul etmeyen ve suçu dışarıya atan bir anlayışla hayatı ucuzlatmak da mümkün değildir. Türk lirası, Dolar ve Euro’da yükseğin yükseği faizle borçlanırken; milli parayı bir yılda iki katı değersizleştirmişken ve bütün etiketlerin ucu dövize bağlıyken problemi kaynağından çözmek dışında yol bulunmamaktadır.