Rus paralı asker grubu Wagner’in, kurucusu Yevgeny Prigojin öncülüğünde başlattığı kalkışma hem Rusya hem dünya için sürpriz oldu. Dünya, sosyal medyada ışık hızıyla yayılan bilgiler üzerinden olayı anlamaya çalışıyor. Çarpıtmalar, abartmalar, yalan haberlerle dolu bir bilgi akışı. Tam olarak ne olduğunu nasıl olduğunu herhalde kısa vadede de öğrenemeyeceğiz.
Daha dünyanın Rusya’da ne olup bittiğini anlamaya çalıştığı saatlerde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Putin’e destek vermesi, sayın Erdoğan’ın pragmatik dış politik üslubuna yönelik tipik örneklerden birisi.
Kremlin’den yapılan açıklamaya göre Putin, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı telefonla aradı ve kalkışma hakkında bilgi Verdi. Kremlin Basın Merkezi’nden yapılan açıklamada “Türkiye Cumhurbaşkanı Rus liderliğinin adımlarına tam desteğini ifade etti’’ ifadesi yer aldı.
Putin’in daha krizin ilk gününde Erdoğan’ı arayarak muhtemelen destek beklentisi ile bilgi vermesi ve bu desteği alması dünya kamuoyuna karşı verilmek istenen bir mesaj olmalı. Batı kamuoyunda kalkışmanın Putin’in düşmesine yol açabilecek bir krize, hatta bir askeri darbeye evrilmesi yönündeki abartılı beklentilere karşı verilmiş bir mesaj.
***
Wagner kurucusu Prigojin’in Rusya Federasyonu gibi dünyanın en büyük askeri güçlerinden birine karşı, sınırlı askeri imkanlarla bir operasyon yapmaya kalkışması pek mantıklı gözükmüyor. Rus ordusunu askeri olarak diz çöktüremeyeceğini herhalde kendisi de biliyordur.
Çarpışarak başarı elde edemeyeceğinin farkında olan Prigojin’in Rusya’da Ukrayna savaşı ile hükümete karşı oluşmuş olduğunu düşündüğü nefreti arkasına alarak, ateşlediği kıvılcımla kitleleri arkasına alabileceğini hesaplamış olabilir.
Batı medyasından da takip edebildiğimiz kadarıyla Putin’e karşı bir memnuniyetsizlik var ancak bir nefretten söz etmek mümkün değil. Savaşla birlikte yaşanan ekonomik sorunlara rağmen Ruslar, sahip oldukları ekonomik refahı yine ancak Putin gibi güçlü bir liderin koruyabileceğini düşünüyor. Prigojin’in de bu bilgiye sahip olmadığı düşünülemez.
***
Peki Prigojin, başarı şansı nerdeyse yok derecesinde olan bu silahlı isyana neden kalkıştı ve Wagner askerlerini bu kalkışmaya nasıl ikna edebildi? Bunun nedeni Putin’in, Rusya’da göz ardı edilemeyecek bir askeri ve kısmen siyasi güce ulaşan Wagner ve Prjgojin’i silmek istemesi olabilir. Prigojin fazla güçlendi ve Ukrayna savaşındaki hatalar hakkında yaptığı açıklamalar Putin’e karşı oluşan siyasi havanın merkezini oluşturmaya başladı.
Putin, emrinde çalışan yöneticilerin günün birinde kendisine muhalif olmasını engellemek amacıyla, bu yöneticilere resmi ya da gayri resmi alternatifler oluşturmasıyla tanınıyor. Putin’in üst düzey yöneticileri liderlerine ne kadar bağlı olsalar da, mücadele içinde olmaya zorlandıkları muadilleri bulunuyor. Wagner de Rusya’nın dünyada resmen yapamayacağı operasyonlar için kullanılmasının yanında ülkede ordunun olası bir güç merkezine dönüşmesine karşı da bir emniyet sübapı görevi görüyordu.
Rusya’nın devlet içinde paralel bir güç haline gelmeye başlayan Wagner’i işlevsiz hale getireceğini düşünen Prigojin, siyasi konjonktürü de çok iyimser olarak kendi lehine yorumlayarak bu isyana kalkışmış olmalı.
An itibarıyla her iki taraf da bedeli çok ağır olacak bir askeri çatışmadan kaçınıyor. Bu da muhtemelen Prigojin’in öngördüğü en önemli kozlardan birisi. Ukrayna savaşı ile iyice moral kaybeden Rus halkının bir iç savaşa tahammülü yok. Ama konu bir varoluş meselesine evrildiği anda Hem Putin hem de Prigojin çatışma kararını vermekten kaçınmayacak.
NOT: Bu yazı hazırlandığında henüz Prigogjin'in, Rusyayla anlaşarak Wagner askerlerinin üslerine geri dönmesini kabul ettiği açıklanmamıştı.