Alman entellektüellerinin en büyük açmazlarından biri kendi kimlikleri hakkında yaptıkları tartışmalarda sahip oldukları sınırlı hareket alanı. Alman kimliği son yıllarda alıcısı olan bir konu.
Konu hakkında kitaplar, makaleler sıkça yayınlanıyor ve bol miktarda konferans düzenleniyor. Bu ilginin her geçen gün daha da arttığını söylemek mümkün. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Alman kültürüne sahip çıkmak, Nazi ideolojisine sahip çıkmakla eş değer bir alana itildiği için Almanlar bu konuda baya dikkatli. Alman kültürünün olumlu yanlarına dikkat çeken bir aydın bir anda kendisini aşırı sağa kayma suçlaması ile karşı karşıya bulabiliyor.
***
Avrupa’nın birçok ülkesinde aydınlar, hiç sorun yaşamadan ait olduğu kültüre vurgu yapabilirken, bu Alman aydınları için ciddi bir sorun haline gelebiliyor. Sahip oldukların nesnel tartışma kültürü ile övünen Almanların söz konusu Alman kültürü olduğunda, bu türden nesnel bir tartışma zemini oluşturabildiklerini söylemek güç. Ülkede aşırı sağcı partilerin görüşlerinin bu denli pirim toplamasının nedenlerinden birisi de Alman kimliğinin açıkça konuşulamaması olduğu yönünde yorumlar ardık genel kabul görüyor.
***
Almanya’da nerdeyse bir rutin haline gelen uyum ve İslam tatışmalarını bu açıdan da değerledirmekte fayda var. Kendi kimliklerini açıkça tartışma kabiliyetine sahip olmayan bir toplum her gün karşı karşıya kaldığı farklı bir kültürü masaya yatırıyor. Alman kültürünün sağlıklı olarak tartışılamadığı bir ortamda misafir kültürü sağlıklı olarak değerlendirmek teorik olarak pek mümkün görünmüyor.
***
Alman ulusunun, “Alman kültürü nedir?” sorusuna ortak cevap veremediği bir atmosferde, diğer kültürlerle nasıl bir arada yaşarız sorusuna doğru bir cevap bulacağını beklemek hayalcilik olsa gerek. Almanya’daki uyum tartışmalarının zaman zaman bir sinir harbine dönüşmesinin artında yatan nedenlerden birisi de bu.
***
Bu arka planla oluşan hoşnutsuz söylem ve bu hoşnutsuzluğa cevap yetiştirmek adına geliştirilen savunma mekanizmaları arasından, gerçekte tartışılması gereken nesnel içeriği ayıklamak çok zor. Çok sık bu tartışmalar kendisini tekrarlayan sıkıcı ve sinir bozucu bir hal alıyor. Ve aşırı sağ parti ve görüşlerin ekmeğine yağ sürüyor.
Almanya’da uyum sorunu tartışılırken, her seferinde bilinçli ya da bilinçsiz olarak Alman kimliği ile ilgili dile getirilemeyen sorunlar zihinlerde canlanıyor. Her seferinde bu kısır döngü tekrarlanıyor ve ne uyum adına ne de Alman kimliği adına kayda değer bir gelişme yaşanıyor.