İzlenmesi, irdelenmesi, anlaşılması uzmanlık ve hassasiyet isteyen ciddi konular sosyal medya üzerinden ilkesizce tartışıldığı için ağır ve yıkıcı bir düşünce atmosferine teslim olmuş durumdayız. Güvenilirliği olmayan sosyal medya hesapları ve ekranlarında her an yeni bir olay, yorum ve ilginçlik peşinde on milyonlarca sosyal medya kullanıcısının dopamin beklentileri ve tepkileri gündemi belirliyor.
Konuştuğumuz artık siyaset, hukuk, ekonomi ve sağlık, eğitim vs. değil, sosyal medya üzerinden kolektif bir şekilde oluşan cinnettin yansımaları. Bu düşünsel kaos ortamında ancak bittik, tükendik, geri dönüşü yok, bir daha asla iyi olmayacak istikametinde sosyal medya cemaatinin depresif beklentilerini karşılayan yaklaşımlar pirim topluyor. Algı dünyamızın yapıcı düşünceler kısmı etkileşime kapalı.
Siyasette hem iktidar hem de muhalefet enerjisini, sorunların çözümü yönünde irade göstermeye değil, sosyal medyanın beklentilerini karşılamaya ayırıyor. Gündemin bu türden sosyo psikolojik motivasyonlarla oluşması bir nebze anlaşılabilir. Ama kurumlar da kendilerini sosyal medyada oluşan gündeme göre hareket etmek zorunda hissediyor.
Sosyal medyada suçlu ilan edilip hapse atıldıktan kısa bir süre sonra serbest bırakılanların sayısını artık unuttuk. Kimin suçlu kimin masum olduğunun artık hiçbir önemi kalmadı. Şahıslar hakkında sosyal medyada yazılanlar kullanıcıyı ikna etti mi etmedimi ona bakılıyor artık. Canhıraş şekilde tartışığımız sonuçlarına nerdeyse Türkiye’nin bekasını bağladığımız çok önemli olaylar en geç bir hafta içinde unutulup gidiyor. Hemen ertesinde oluşan gündem aynı pervasızlıkla yeniden konuşulmaya başlanıyor. Bunun anayasa, ekonomi, cinayet, spor, kültür ya da başka bir şey olması fark etmiyor.
Bunu tüm içtenliğimle iddia ediyorum. Türkiye’de demokrasinin önündeki en büyük engellerden birisi hatta en büyüğü sosyal medyadır. Bununla elbette X, Facebook, İnstagram vs. gibi sosyal medya platformlarının bizzat kendilerini kastetmiyorum. Kastettiğim bu platformların kullanılış şekli.
Artık hiçbir konuyu sağlıklı ve sağduyulu konuşma imkanımız kalmadı. Bilgiye, tecrübeye, esere saygı bir yana en temel doğrular bile tartışma konusu yapılabiliyor, entelektüel değeri en yüksek konular bile tıklama malzemesi haline getirilebiliyor. Bu yasal olarak çözülmesi mümkün olmayan açmaz. Botların, yapay zekanın, algoritmalarının domine ettiği bir dünyada ahlaki beklentiler içine girmek, Don Kişot’un değirmenlere saldırması kadar mantıklı olur. Çünkü karşımızdaki bir insan değil algoritmalar ve yapay zeka var.
Gündem zehirlenmesinden kurtulmanın tek yolu, gündemi dikkatli ve bilinçli izlemek olabilir. Sosyal medya paylaşımlarına şüpheli yaklaşmak bireysel anlamda fayda sağlayabilir. Ancak gündem her zaman olacak. Kısa ve orta vadede de bu sosyal medya üzerinden olacak. Günün sonunda bireysel olarak (bu ne kadar mümkün olursa) önlem almamızın fazla bir anlamı olmayacak.
Belki sosyal medyanın gerçeklik, toplumsal diyalog, dayanışma, ahlak normlarını artık kökünden değiştirdiği gerçeğini kabullenmemiz gerekiyor. Dünyanın herbir köşesiyle aynı anda etkileşimde olan milyarlarca insanın her gün akıl almaz miktarlarda verilerle beslediği, milyonlarca programcının, belki de milyonlarca yapay zeka uygulamasının bu verileri verimli olarak kullanmak için algoritmalar geliştirdiği tahayyül edilemez büyüklük ve etkinlikteki bir dinamikten söz ediyoruz.
Muhtemelen yapay zekanın faydaları ve zararları hakkında kafa yormak da artık anlamlı değil. Fayda zarar maliyeti/analizi analog dönemden kalma bir alışkanlık. Algoritmalar ve elbette çipler artık verimlilik ve hız esası üzerine çalışıyor. Eski sorular yeni dönemin dinamiklerini anlamayanlar yetmiyor. Kendimize yeni sorular sormamız gerekiyor. Gerçi bunu da yapay zeka bizi yerimize yapabilir.