Tarihçiler 25 Ağustos 2022 tarihini muhtemelen ABD ile Çin arasında yaşanan çip savaşlarının dönüm noktası olarak anacak. Joe Biden bu tarihte ABD çip sektörünü teşvik amacıyla bir kararname yayımladı. Bu kararname Çin’e yüksek teknolojik değere sahip çiplerin satışını yasaklıyor. Yasak özelikle yapay zeka ve modern silah sistemlerinde kullanılan çipleri kapsıyor. Soğuk savaş sonrası Çin’e uygulanan en önemli ihraç yasağı olarak değerlendirilen kararname aynı zamanda iki ülke arasında bir çip savaşının da başladığının gayri resmi beyanı anlamına geliyor.
ABD, kararnamenin açıklandığı esnada, Çin’e karşı uygulanacak ihracat yasağının daha da etkin olması için iki çok önemli aktörü de ikna etmeye çalışıyordu. Hollanda (ASML Firması) ve Japonya (Nicon, Canon firmaları) dünyanın en verimli bilgisayar çiplerini yapabilen makinalar üretiyor. İki ülke makinaların artık Çin’e ihraç edilmemesi konusunda ABD ile 27 Ocak 2023 tarihinde Washington’da anlaştı.
Söz konusu makinalar yoğun ultraviyole ışınlarını kullanarak milyarlarca transistörü bir mikroçipin üstüne yerleştirebiliyor. Bir pirinç tanesi yüzeyi büyüklüğündeki mikroçiplerin üzerine yerleştirilen transistör hatları arasındaki mesafeler 3 ile 7 mikrometre arasında değişiyor. (Bir mikrometre bir milimetrenin binde biri büyüklüğünde). ASML tarafından üretilen bir çip üretim makinasının bedeli ise 160 milyon euro değerinde.
***
ABD’nin ihracat yasağının etkilerini göstermesi durumunda Çin dijital rekabette ağır bir darbe alacak. Çin yüksek teknolojik değere sahip çipleri kendi üretmek zorunda kalacak ve hızlı yaşanan rekabette zaman kaybedecek. Bu çipleri üretebilecek düzeye geldiği zaman da teknoloji eskimiş olacak. Gözlemciler bundan dolayı, Çin’in dünyayı hayranlık ve endişe içinde bırakan devasa büyümesinin ABD’nin yaptığı bu son hamle ile geri dönüşü olmayan bir biçimde sonlandığını düşünüyor.
Yasağın boyutları ve doğuracağı etkiler tam olarak bilinmiyor ancak çip ihracı yasağının Apple ürünlerinin ya da Alman araba fabrikalarının Çin’de üretim yapmasını imkansız hale getirmek gibi bir etkisi de olabilir. Çin ekonomisinin iflası anlamına gelecek böylesi bir gelişme ise endişe verici olmakla birlikte, gerçeklikten oldukça uzak. Çünkü ne Apple ne de BASF, Volkswagen, BMW ve Bosh gibi Alman firmaları gelecek birkaç yıl içinde Çin’de yapacakları on milyarlarca dolarlık yatırımlardan vazgeçmek gibi bir niyet beyan etti. Büyük şirketler Çin’deki yatırımlarını sonlandırmıyor ancak sınırlandırıyor. Yani sadece Çin pazarı için ürünler üretmek gibi bir eğilim var. Dünyanın diğer ülkeleri için Vietnam ve Kamboçya gibi Çin’e yakın ülkelerde yatırımlar yapılıyor.
***
ABD’nin başlattığı çip savaşının en önemli nedenlerinden birisi Çin’in Tayvan’ı işgal edeceğine yönelik yaptığı tehditler. Çin’in işgale kalkışması düşük bir ihtimal olmakla birlikte, ABD dünyanın en önemli çip üretim merkezi olan Tayvan’ın işgali ihtimaline karşı tedbirler alıyor. Dünyadaki yüksek teknolojik değere sahip çip ihtiyacının dörtte biri Tayvan firması TSMC tarafından karşılanıyor. ABD Başkanı Biden, Tayvan’a olan bağımlığı ortadan kaldırmak amacıyla çip üretim sektörü için 55 milyar dolarlık bir teşvik paketi tasarısı hazırladı.
Çip üretiminde Çin için stratejik öneme sahip Hollanda ve Japonya’nın ABD tarafında yer almasıyla etkileri ve sonuçları uzun yıllar sürecek bir çip savaşı başlamış bulunuyor. Hollanda gazetesi De Volkskrant’a göre bu yeni bir ‘’demir perde’’. Eskisinden farkı ise bu kez demir perdenin Doğu tarafından değil Batı tarafından çekilmiş olması. ABD can alıcı bir sektörde akıllıca sayılabilecek bir hamle yaptı. Çin ise henüz ciddi bir cevap vermedi. Global etkileri kaçınılmaz olacak yeni bir dijital soğuk savaşın eşiğindeyiz. Savaşın bir tarafında Batı bir tarafında ise Çin ve Rusya var.