Fırat Kalkanı operasyonu Türkiye’nin ÖSO unsurlarıyla birlikte kontrol altına aldığı bölgelerde ne yapacağı, nihai hedefinin ne olacağı sorularını da gündeme getirdi. Tartışılan farklı senaryolar var. Ancak yapılan operasyonun niteliğine ve açıklamaların içeriğine baktığınız zaman hedeflerinin sınırlı kalacağını, deklare edilmiş amaçların ve üstünde uzlaşılmış parametrelerin dışına çıkılmayacağını söylemek mümkün.
Mümkün diyorum çünkü kesin bir şey söylemek, böylesine kaygan ve geçişken ittifakların olduğu bir yerde hayatın plana uyacağını varsaymak zor. Müdahalenin seyrini YPG’nin, ona sponsor olan ABD’nin tavrı. Şam, Tahran, Moskova gibi diğer aktörlerin tutumları belirleyecek. Washington PYD/YPG tercihinden vazgeçerse ya da PKK’yı koşulsuz bir ateşkese zorlarsa, zemindeki şartlar doğal olarak değişecek. Amerika’nın IŞİD politikasının değişmesinin Türkiye’nin tercihlerini etkilemesi de kaçınılmaz.
***
Bu yüzden Türkiye eğer bir Kuzey Suriye stratejisi benimseyecekse, bu strateji doktriner değil esnek olmak, tekil bir anlayıştan çok farklı aktörlerin muhtemel oyun planları üstüne kurgulanmış senaryolara dayanmak zorunda. Eminim devlet kendi içinde olasılık hesapları yapıyordur, çeşitli senaryolar üstünde çalışıyordur. Ama sivil toplumun, daha doğrusu düşünce kuruluşlarının da bu konulara eğilmesinde, muhtemel senaryoları kapsamlı bir şekilde tartışmasında yarar var.
Daha da önemlisi bizler de tıpkı Almanlar, Amerikalılar ve diğerleri gibi Suriye’nin geleceğini konuşmalı, nasıl bir Suriye modelinin zeminde kabul görebileceğini ve o modelin hangi yönlerinin Türkiye’nin güvenlik ve ekonomik çıkarlarına hizmet edeceğini ortaya koymalıyız. Unutmayalım ki bu tür egzersizler Batı’da 2012 yılından bu yana yapılıyor. Her ne kadar çoğu artık zemindeki koşulların değişmesi yüzünden raf ömrünü doldurmuş olsa da referans noktası olarak bir yerlerde duruyor.
Türkiye’deki düşünce kuruluşlarının da referans alınabilecek, ülkenin ve destekçisi olduğu grupların optimum çıkarlar ve beklentilerini koruyacak çalışmalar yapması gerekiyor. Yanılıyor olabilirim ama benim bildiğim kadarıyla Türkiye’de mesela Suriye’nin gelecekteki anayasası üstüne yapılmış derli toplu bir analiz yok. Oysa biz yıllardır Suriye’de herkesin haklarını koruyacak bir düzen kurulmasını istiyoruz ama onun nasıl korunacağı üstüne çalışmaları başkalarına bırakıyoruz.
Eğer Suriye başta olmak üzere çevremizdeki sorunların çözümleri üstünde söz sahibi olmak istiyorsak, tanklarımız kadar think-tank’larımızı da kullanmalıyız. Muhataplarımızın sadece davranışlarını değil akıllarını da kontrol etmeye, onları kendi çıkar ve beklentilerimiz yönünde etkilemeye çalışmalıyız. Türkiye’de insan kaynağı anlamında bu potansiyel mevcut. Tek yapılması gerek organize olunup, üstünde düşünülmesi, devletin de destek olması.
***
Düşünce kuruluşlarının artık durum tespiti yapma aşamasını geçip gelecek projeksiyonları üstünde yoğunlaşmaları, reaktif değil pro-aktif olmaları şart. Aslında yapılacak iş hiç de zor değil. Önce bölge içi ve dışı aktörlerin Suriye sorunundan ne bekledikleri araştırmacıların öznel tercihlerinden soyutlanarak, varsayımlar yerine verilere dayanarak tespit edilecek. Bölgedeki devlet ve devlet altı grupların sorunun çözümünden beklentilerinin haritası çıkartılacak. Cenevre müzakerelerinin kataloğu oluşturulacak.
Tüm bunlardan sonra da Suriye’de nasıl bir anayasal düzen kurulabileceği, bu anayasal düzenin Türkiye’nin çıkarları açısından değişik koşullar altında ne anlam ifade edeceği tartışılacak. Bu çalışma doğal olarak sadece masa başında değil farklı çıkar gruplarıyla konuşularak yapılacak, bir ya da birkaç kişinin “akademik” bilgisini değil zeminin gerçekliğini yansıtacak. Ve tabii ki mümkün olduğunca bölgenin siyasi dinamizmini içinde barındıracak…