Rahip Brunson olayı esnasında dövize olan hücumun püskürtülmesi amacıyla TCMB, kendisinde “emanet” olarak duran “bankalara ait dövizlerin bir kısmını” da piyasalara satmıştı.
Aynı dönemde faizleri de %18,75’ten %24’e yükseltmiş ve böylece 7 TL’lere yaklaşan dolar kurunu 5,20 TL’lere kadar indirmeyi başarmıştı.
Türk finans tarihine 128 milyar dolar markasıyla geçen bu işlemler ve sonrasındaki işlemlerde TCMB net döviz rezervleri bir ara eksi 70 milyar dolara kadar düşmüştü, geçen hafta artıya geçti.
Brüt döviz rezervleri: TCMB’nin her an satabileceği, dış borç ödeyebileceği, ithalat işlemlerinde kullanılabilecek emre amade dövizlerdir.
Net döviz rezervleri: TCMB bünyesinde emre amade olarak bulundurulan dövizlerin mülkiyetinin kime ait olduğuyla ilgilidir.
TCMB 2018’den itibaren, bir bakıma, piyasadaki TL’leri çekmek için döviz satmıştı.
Son bir ayda bu sürecin tam tersi yaşandı yani TCMB, daha önce piyasadaki TL’leri çekmek için sattığı dövizleri geri satın aldı.
YURTDIŞINDAN DÖVİZ YAĞIYOR MU?
Öyle görünüyor ki “Yurtdışından Türkiye’ye döviz yağıyor” söylemi, yurtiçi yerleşikleri döviz satma konusunda ikna etmiş.
Yurtdışından para yağıp yağmadığının göstergesi olan TCMB brüt döviz rezervleri 22 Aralık 2023 haftasında 145 milyar dolardı; 3 Mayıs 2024 haftasında yani bir ay önce bu rezervler 126 milyar dolara kadar düşmüştü.
24 Mayıs 2024 haftasında, döviz rezervleri 142 milyar dolara yükselmiş fakat henüz 6 ay önceki seviye olan 145 milyar doları aşamamıştır.
Görüldüğü gibi son altı ayda dışarıya çıkmış olan yaklaşık 20 milyar doların sadece 16 milyar doları geri gelmiş.
Net faiz gelirinin %50 ve kur artışlarının %25 olacağı bir ortamda, gelecek olan yabancıların döviz olarak net kârı %20 olur. Böyle bir finansal ürüne, yabancıların arı gibi üşüşeceği kesindir.
Bu %20 garanti kârın yurtdışından Türkiye’ye para yağdıracağı da kesindir.
Bu sayede Türkiye’nin brüt döviz rezervleri artacaktır.
Soru: Brüt döviz rezervleri niçin önemlidir?
Cevap: Çünkü ithalat bedelleri, dış borç ödemeleri, yabancı yatırımcıların kâr transferleri, ülkeden çıkmak isteyen yerli ya da yabancı yatırımcıların parası vs. bu brüt döviz rezervlerinden ödenir.
%20 net ve garanti kârı görüp gelecek yabancıların bir gözü her zaman brüt döviz rezervlerinde olur çünkü “ben bu yağmadan yeterince pay aldım, verin paramı ben çıkıyorum” dediğinde parasının hazır olmasını ister.
Brüt döviz rezervlerinin yetersizliğine inanılırsa, herhangi bir kriz anında, kaçış/çıkış kapısına koşacak yatırımcılar sadece birbirlerini ezmekle kalmaz, çıktıkları ekonomiyi de adeta tarumar ederek çıkarlar. Kurlar yükselir, borsalar çöker, krediler durur, faizler artar vs. vs.
Ak Parti hükümetlerinin ekonomi politikası cari açığı kapatmayı hedeflemez; tam tersine, mümkün olduğunca ithalat yapıp iç piyasada bir bolluk havası oluşturmayı amaçlar; bunun için de cari açık ve dış borçlar artacaksa artar, yeter ki borç temin edilsin; gerisi önemli değil.
Bazen bir türkünün sözleri meramımızı daha iyi anlatabilir: “baban seni veriyi bir bağa pirasiye”, ”baban bu yıl kurbanlari çifter çifter kesiyi.”
HAZİRANDA 50 TEMMUZDA 60 VE AĞUSTOSTA 70 MİLYAR DOLAR
Haziranda yabancılar 50 milyar dolar getirse, bu parayı bankalar alamaz, TCMB alır; böylece TCMB piyasaya 50 milyar dolar karşılığı 1,6 Trilyon TL para sürmüş olur.
Soru: Peki, piyasaların böyle bir paraya ihtiyacı var mı?
Cevap: Yok.
Peki, bankalar istese bu parayı krediye çevirebilir mi?
Cevap Hayır. Çünkü TCMB aylık kredi artış oranlarına %2 üst sınırı getirdi.
Peki, bu 50 milyar dolar ne işe yarayacak?
Cevap: Okuyucularımı temin ederim ki maceracı sıcak para sahiplerinde güven algısı oluşturmaktan başka bir işe yaramaz. Yurtdışından borçlanırken de belki eser miktarda işe yarayabilir.
Peki, Temmuz 60 ve Ağustos’ta 70 milyar dolar daha gelse TCMB onları da alır mı?
Cevap: Kesinlikle.
Soru: Hiçbir işe yaramayacak ve sadece brüt döviz rezervleri şişkin gösterecek 180 milyar dolar için Türkiye bir yılda 36 milyar dolar para mı ödeyecek?
Cevap: Gelen paranın bir kısmıyla yabancı bankalarda mevduat hesabı açılabilir, Dolar ve Euro tahvili alınabilir fakat bunların toplam getirisi 10 milyar doları bile bulmaz.
Sorularımız bitmedi ve bitemez.