Bu yıl mart ayında yapılan yerel seçimler öncesinde dövize bir hücum olmuş. Kurlardaki oynaklığı azaltmak için de TCMB, piyasalara, teamüllere aykırı bir yolla döviz satmış. Bundan ilk olarak Uğur Gürses haberdar oldu ve adeta kıyameti kopardı. Yazıları ve ithamlarıyla ekonomi yönetimine ve TCMB yöneticilerine adeta kök söktürdü. Katıldığı basın toplantılarında da hep bu konuyu sordu.
Kerim Rota Hazine’den sorumlu Genel Müdür Yardımcısı olarak Akbank’ta çalıştığı dönemde sakin, tutarlı ve uzman kişiliğiyle bizim ve diğer bankaların hazine birimleri nezdinde otorite kabul edilir, dengeli ve sağduyulu öngörüleri hep dikkate alınırdı. Şimdi o da benim gibi emekli oldu ve bilgilerini paylaşıyor. Hazine işlemleriyle ilgili yazılarını okuyanlar ne kadar tutarlı içeriklerle analiz yaptığını görebiliyorlar. Eğer takip etmiyorsanız mutlaka öneririm.
Aşağıda yazacaklarımı okumadan önce Kerim Rota’nın paraanaliz.com’daki son yazısını okumanızı öneririm.
Bu yazıda ‘Kaybolan 29 milyar dolar’ ‘Dövize arka kapı müdahaleleri’ gibi olumsuz eleştirilerle, ‘Con Ahmet’in devri daim makinası’ ve ‘TCMB’nin evi satıp kiraya çıkması’ gibi başarılı ve eğlenceli benzetmeler var. Yazı bir taraftan eksik ve yanlış anlaşılan pek çok konuyu açıklığa kavuştururken, diğer taraftan da bu benzetmelerle soru işaretlerini çoğaltıyor. Konudan yüzeysel olarak haberdar olanların kafasında, acaba birileri bu 29 milyar doları alıp gitti mi, Türkiye zarara mı uğratıldı sorusu oluşuyor.
Ben de bu yazıyı da pek çok arkadaşımın ‘Bu 29 milyar dolar kimin cebine gitti?’ mealindeki sorularına cevap olsun diye yazıyorum. Önce şunu söyleyeyim, kimse 29 milyar doları alıp gitmedi ve TCMB zarara uğratılmadı. Mart ayında satılan dövizlerin yerine yenileri alındı ve Swap yönteminin katkısıyla da bu paralar tamamen yerine kondu.
TCMB NASIL VE NE ZAMAN DÖVİZ SATAR?
TCMB normal şartlar altında bankalara ihale yöntemiyle döviz satar. Buna ilaveten Hazine’ye ve Botaş gibi bazı enerji şirketlerine de, önceden belirlenmiş esaslar dâhilinde döviz satar.
2019 mart yerel seçimler arifesinde, dövizde volatilite oluşunca; TCMB döviz talebini karşılamak amacıyla yüklü miktarda döviz satmış. Normalde bu satışların bir ihale süreciyle bankalara yapılması beklenirken, öyle olmamış. TCMB, önce ‘ihale gerektirmeksizin döviz almaya yetkili bir ‘KURUM’a döviz satmış. Bu ‘KURUM’da aldığı dövizleri bankalara, bankalar da döviz talep eden gerçek ve tüzel kişilere satmış. Uğur Gürses bunu ‘dövize arka kapı müdahaleleri’ olarak niteledi ve bu itham edici kavram dilimize yerleşti.
TCMB’nin döviz satış ihaleleri, ihaleyi duyurma, yapma, sonuçlandırma, sonuçları yayınlama ve diğer pek çok prosedüre tabi. Öyle görülüyor ki, böyle bir ihale sürecinin, martta oluşan olumsuz atmosferi daha da bozabileceği değerlendirilmiş.
Bu tip dönemlerde döviz talebinin sadece ticari saiklerle değil; aynı zamanda spekülatif, psikolojik ve siyasi de olabileceğine inanılmış gözüküyor. Geçmişte yapılan bazı döviz ihalelerinin, bazen umulan etkilerin tersi sonuçlar verdiği de hatırlanmış olabilir. TCMB doyurucu resmi açıklamalar yapmadığı için biz de iyi niyetle tahmin yürütmeye çalışıyoruz. Böyle olmamalı.
Anlatımı çok basitleştirirsek, TCMB bankalara doğrudan döviz satmayıp; Kerim Rota’nın tabirini kullanırsak araya ’taşeron’ almış. Bu sayede, kendisi için riskli addettiği, günlük bilgi açıklama yapma gereğinden de kurtulmuş. Yapılan iş beğenilmese de yasalara ve mevzuata aykırı değil fakat teamüllere uygun değildi diyebiliriz.
Bu işlemler sonucunda TCMB zarar etmediği gibi para da kazanmış görünüyor. Panik yapıp bu dövizi alanlar, TL’nin getirilerinden mahrum kaldıkları için, bugünkü kurlara göre zarar etmiş görünüyorlar.
Zor zamanlarda ve istisnai olarak uygulanmış bu yöntemin, kurlarda istikrar sağlamak için faydalı ve zararlı etkileri olabilir. Sayın Rota bu yöntemi beğenmemiş ve yanlış olduğunu söylüyorsa, TCMB’deki arkadaşların bu vaka konusunda derinlikli bir etki analizi yapmaları ve yayınlamaları yerinde olur.