Eylül ayı cari denge rakamlarına göre son bir yılda 5,9 milyar dolar cari fazla vermişiz. Bu sonuç, gerçekçi fiyatlarla dengelenen Türkiye ekonomisine piyasaların sunduğu bir ödül. Eğer bugünlerde, piyasalarımızda bir sükûnet varsa, en önemli sebep oluşan cari fazladır.
Yıllarca klişeye dönüşmüş olan “İthalata bağımlı bir ihracat modelimiz var. İhracatı artırmak istiyorsak önce ithalatı artırmalıyız” söylemleri, son verilerle, tamamen yanlışlandı.
Tasarlanan bir ürünü piyasalarda tutundurabilmek için rekabet gücüne, bunun için de dünyadaki tüm tedarikçilerin bilgi ve teknolojilerine, elbette ihtiyaç var. Önemli olan verimli bir üretim sayesinde, umulan katma değerin sağlanmasıdır. TCMB ekonomistlerine göre Türk firmalarının ihraç ürünlerde kullandığı yaklaşık %30 ithal girdi oranı, OECD ortalamalarına yakındır.
ARA GİRDİLER TÜKETİM MALLARI İÇİN
Bizim ithalatımızda ara malı ithalatı yaklaşık %74, yatırım malları ithalatı %14 ve tüketim ürünleri ithalatı da %12 olarak gözüküyor. Maalesef ithal edilen ara mamullerin önemli bir kısmı tüketiciler içindir. Mesela ithal edilen enerjinin çoğu tüketicilerin ulaştırma, aydınlatma ve ısınma ihtiyaçları içindir. Plastikler tüketici ürünleri için ambalaj, metaller ev eşyası için hammadde vs. Sorun ithalata dayalı ihracatta değil; ithalata dayalı tüketim artışındadır.
Ucuz fiyatlanmış ithal tüketim ürünleri, cari açığı artıracağı için, ekonomi için en büyük tehdittir. İki çıkış yolu gözüküyor ya bu ürünleri tüketmekten vazgeçeceğiz ya da burada üreteceğiz.
Türkiye’de %15 oranında işsizlik var. İşgücünün kalitesi de çok iyi ve işçilik maliyetleri de düşük. İlaveten, kamu, 18 ayrı teşvik programıyla istihdam ve üretimi teşvik ediyor. Görüldüğü gibi mevcut üretim şartları, Çin’in çoğu bölgelerinden bile daha avantajlı duruma gelmiş fakat üretim ve ihracat yeterince artmıyor.
İHRACATIN ARTIŞ HIZI, İTHALATIN DÜŞÜŞ HIZI
Doğru fiyat ortaya çıkınca ithalat hemen düşerken, ihracat aynı hız ve oranda veya miktarda artamaz. İhracatı artırma süreci, doğası gereği uzun sürer; emek ve sabır ister. Bu yüzden ihracat yeterince artmadan ithalatı artırma çabaları piyasalara yanlış sinyaller vereceğinden, cesaret kırıcı olabilir. Normal zamanlarda, ithalatın hem risksiz hem de daha yüksek kar sağlayabildiği unutulmamalıdır.
Yurtiçinde üretim yerine, ithalatın önü açılıyor algısı oluşturmak, yatırımcı müteşebbislere yanlış mesaj vermek olur. İhracatta katma değerli ürünler üretme seviyesine ulaşmak, üretilen ürünlerde fiyat esnekliğini azaltmak ve küresel düzeyde tutunacak ürünler üretmek bir süreç ve zaman işidir. Ancak üretim işinde devam eden firmalar kalite ve maliyetlerde “iyileştirme süreçleri” geliştirebilir.
Dış ticarette denge için, artan ihracat kadar ithalata izin vermek, ya da ihracatın ithalatı karşılama oranına bir alt limit oranı, mesela %85, koymak bir yöntem olabilir. Yatırım malları ithalatı bu sınırlamanın dışında tutulabilir çünkü üretime geçtiklerinde, ürettikleriyle ithal ikamesi oluşturacaklarında cari denge yine sağlanacaktır.
KONTROLSÜZ İTHALAT ARTIŞI
DENGELERİ BOZAR
İthalat azalışlarının vergi gelirlerinde keskin düşüşler meydana getirdiği doğrudur. Buna rağmen cari dengenin bozulmasına sebebiyet verilmemelidir. Yerli otomobil satışları için kamunun sunduğu düşük faiz/kar payı oranları böyle bir tehlikeyi içeriyor. %50 ithal malzemeyle üretilen yerli araç satışını artırmak amacıyla çıkılan yolda; ithal ürün satışları arttı. Ekim ayında satılan her yüz otomobilden 72’si ithal. Yine de sınırlı olmak kaydıyla, böyle bir teşvik, yüksek vergi geliri sağlaması adına makulleştirilebilir; fakat “kuyumculuk ürünleri”nin satışını artırma amaçlı kararların gayesi muğlak kalıyor.
Ekonomideki her dengesizliğin sebebi, kökü geçmişte olup etkisi bugün devam eden yanlış fiyatlamalardır.