Acaba “Bütçe Açığı”yla enflasyon arasında bir ‘paralellik’ veya ‘nedensellik ilişkisi’ var mıdır?
Bir başka deyişle “bütçe açığı artınca enflasyon da artar mı veya bütçe açığı düşünce enflasyon da düşer mi?”
Bu sorulara neredeyse hiç düşünmeden “evet” cevabı verilmektedir.
Hâlbuki evet cevabı, “tamamen temelsiz” bir cevaptır.
Çünkü…
Bütçenin açık verdiği dönemlerde enflasyonun yükselmesi veya tam tersine bütçe açığı daralırken enflasyonun düşmesi bir “zorunluluk” değildir.
Çünkü...
Bütçe açığının arttığı dönemlerde enflasyon yükselmeyebilir hatta düşebilir. Keza bütçe açığının daraldığı dönemlerde de enflasyon hem yükselebilir hem de düşebilir.
Çünkü…
Bütçe açığı ve enflasyon arasında bir “nedensellik ilişkisi” yoktur.
İleri sürdüğüm bu görüşlerle, bütçe açığı ve enflasyon arasında bir ilişki olduğunu iddia edenlere “kesinlikle katılmadığımı” anlatabildiğimi umuyor ve kendi görüşümü aşağıdaki grafik verileri yardımıyla açıklamak istiyorum.
BÜTÇE - ENFLASYON İLİŞKİSİ
Görüşüm: “Bütçedeki Artış Miktarı”nın, yani ardışık iki yıl arasındaki farkın GSYH’ya oranı, enflasyon oranını belirleyen veya belirleyecek olan en temel ve en belirgin verilerden biridir.
Çünkü…
“Bütçedeki Artış Miktarı”nın GSYH’ya oranıyla, enflasyon oranı arasında “belirgin” ve “zorunlu” bir “nedensellik ilişkisi” vardır.
“Yönelim” olarak, Bütçedeki Artış Miktarıyla enflasyon arasında, belirgin bir “paralellik etkisi” de vardır.
Aşağıdaki grafiğin tablosunu 2024 yılbaşında hazırlamış ve 2024 enflasyonunu %51 olarak tahmin etmiştim. Hatta bu köşede “Bu yıl enflasyon oranı %51 olacak” diye birkaç kez yazdım.
Eğer Temmuz 2024’te asgari ücretlilere de, kamu çalışanları ve emekliler kadar zam yapılmış olsaydı enflasyon oranı %51 olabilirdi. Ne yazık ki asgari ücretliler Temmuzda hak ettikleri zammı alamadıkları için enflasyon %45 civarında gerçekleşecek.
Aşağıdaki mavi sütunlar (sol sütun) “Bütçedeki Artış Miktarının GSYH’ya oranı”nı gösteriyor. Turuncu çizgi de enflasyon oranlarını (sağ sütun).
Soru: Peki %51 enflasyon oranını nasıl tahmin etmiştim?
Cevap: Önce “Bütçedeki Artış Miktarı”nı ardından da, “Bütçedeki Artış Miktarı/GSYH” oranını hesapladım. (Grafikte mavi sütunlar)
Sonra da, 2019-2023 döneminde, enflasyonun, “Bütçedeki Artış Miktarının GSYH’ya Oranı”nın kaç katı kadar artığını tespit ettim (yani 2019-2023 döneminde turuncu çizgiyi mavi sütunlara böldüm)
Sonuç: Beş yıllık ortalamada enflasyon, yani turuncu çizgi, mavi çizginin tam beş katı kadar artmış.
2024 enflasyon tahminini yaparken, 2019-2023 döneminden derlediğim, bu “beş kat” verisini kullandım. Yani “Bütçedeki Artış Miktarının GSYH’ya Oranı”nın (%10,18) beş katını hesapladım ve (%10,18*5) %50,9 rakamını buldum.
Aynı mantık ve yöntemi 2025 bütçe taslağına uyarladığımızda, (%5,92*5) 2025 enflasyonunun %29,6 olabileceği görülüyor.
Bir konuda tek bir veri veya rakam, her zaman, her şeyi açıklamaya yetmez; yukarıda bulduğumuz “beş” katsayısı da tam isabetle her şeyi açıklayamaz.
Fakat tek bir rakam ya da veriye dayalı karar almak veya tahmin yapmak gerektiğinde bütçe açığının GSYH’ya oranını değil; bütçedeki artışın GSYH’ya oranı ortalama katsayısını kullanmak daha isabetli görünüyor.
2025 yılı enflasyon tahminim: Yüksek faizler ve makro ihtiyati tedbirlerin etkisi artık hissedilmeye başladı. Bu etki artarak devam ederse enflasyon oranı biraz daha düşük gelebilir; bütün verileri bir arada düşündüğümüzde 2025 yılsonu enflasyon oranı en yüksek %29,6 (beş kat) ve en düşük %23,6 (dört kat) olabilir.
Not: 2024 ve 2025 GSYH rakamlarını Orta Vadeli Program (OVP)’den aldım.
Sonuç: GSYH artış oranından daha yüksek oranlarda artan bütçe harcamaları, yükselen enflasyonun en başat ve belirgin sebebidir. Bütçe açığı bu konuda açıklayıcı değildir.