Cumhurbaşkanı Erdoğan cuma namazı çıkışı cami önünde bizzat “esnaf” diyerek uyardı: “Ben buradan bütün esnaflarıma sesleniyorum. Vatandaşın ezilmesine tahammül edemeyiz. Bu süreci böyle devam ettirecek olursanız çok ağır cezalar sizleri bulabilir.”
Uyarı içinde zincir marketler veya market kartelleri gibi kelimeler geçmiyor. Bizatihi “esnaf” geçiyor.
Kastedilen bütün satıcılar olsaydı, cümle market tekelleri üzerine kurulurdu.
Zaten TV’lerde Ticaret Bakanlığı incelemesi ve zabıtalar pazarcıları dolaşıyordu. Çünkü suçlu esnaf...
Suçlu esnaf olmalıydı zaten. TÜİK bile fiyatları ağırlıklı olarak iki büyük zincir marketten almaya başlayınca resmi enflasyonla hissedilen enflasyon değişmişti.
Ülkeye ucuzluğu iki zincir market getirmemiş miydi?
Hatta bakkal Ahmet amcada süt ve/veya yumurta fiyatı zincir marketlerden daha pahalı satılmıyor mu? Pazarcı Mehmet amca bile zincir marketlerden daha pahalı meyve-sebze satmıyor mu?
***
Yeni enflasyon serisi 2003 yılında başlıyor. 12 aylık ortalama üzerinden aradan geçen 17 yıl sonunda gıda fiyatları enflasyonun yüzde 21,1 daha üzerinde. Gıda fiyatlarındaki ana fark yüzde 46,1 oranında daha pahalılaşan sebze fiyatlarından geliyor.
Bir bakıma AK Parti karnesini de gösteren fiyat gelişmelerine bakalım:
Alkollü içecekler ve tütün enflasyona göre %72,8 daha pahalı. Biliyoruz ki bu fark vergi artışlarından geliyor.
Giyim ise yüzde 47,6 daha ucuz. Bir başka ucuzluk yüzde 40,1 ile sağlık sektöründe. Ama en büyük ucuzluk yüzde 68,1 ile haberleşme sektörünün. Eğitimde de yüzde 13,4 görece ucuzluk var (eğitimde ucuzluk üniversite fiyatlarından geliyor).
Enflasyonda ana etken gıda fiyatları ama 2010-2020 arasında tarla fiyatları yüzde 150 artış gösterirken raf fiyatları yüzde 204 artış göstermiş.
Sorun üretimde ve tarlada değil.
Hatta şunu belirtelim: Tarımda doğrudan destek (arazi desteği) daha çok artarsa, çiftçi zararına üretim yerine ayda 300-400 liralık arazi desteği ile ekip-biçmeyi bile bırakabilir.
Zararına üretim yapan çiftçiyi bu zarardan kurtarmak gerekiyor. Çiftçi yıllardır ürününü para etmiyor diye yollara dökerken, ateşe verirken kim sahip çıktı, kim ses çıkardı?
Sorun tarım sektöründe değildir.
***
İki yıl önce soğan-patates için aracı ve komisyoncular suçlu ilan edilmişti. Şimdi ise küçük esnaf.
Oysa sorun 3 temel noktada:
1- Hazine garantili müteahhitlerin pahalı yolları
2- Beton desteği ile artan kira maliyetleri
3- Verimsiz ve aç gözü zincir perakende şirketleri,
***
Dikkat ederseniz bu 3 temel sorunun hepsi ülke yönetiminin yanlışlarından kaynaklanıyor. Gece yenilen hurmalar şimdi bizi kaşındırıyor ama suçluluk duygumuzu esnafa yükleyerek sıyırmaya çalışıyoruz.
2 yıl önce suçlanan komisyoncular nerede? Operasyon başarısız mı kaldı?
Bugün özellikle perakende düzenine değineceğim: Ülkeyi denetimsiz, sınırsız ve aşırı şekilde zincir marketlere esir eden bir yönetim var.
Bakkal Ahmet amca eskiden günde 200 müşteriye yüzde 20 brüt karla mal satarken şimdi müşteri sayısı 50’ye düştü. Yaşamak için mecburen sabit giderleri yüzünden brüt kar marjını yüzde 35’e çıkartmak zorunda.
Zincir marketlerin ilk atak sürecinde müşteriler Bakkal Ahmet amcadan alınıyordu. O nedenle gelen ucuzluk herkesi mutlu etti. Ama artık müşteri bir başka zincir marketten alınmak durumunda. O nedenle yan yana zincir marketler görürsünüz. Hatta aynı mahallede aynı zincir marketin bir kaç mağazasını...
Hepsi verimsiz ve hepsi sabit maliyeti yükselen bir grafikte. Ama aynı zamanda brüt kar marjları da yükseliyor.
Yani yaşamak için rakiplerini yemek zorunda olan bir perakende sisteminin aç gözlülüğünü yaşıyoruz.
Bakkal Ahmet amca zaten müşterisizlikten yaşayamıyor bile. Komşuları birer birer çekildi sahneden. Bakkal Ahmet amca da giderse zincir marketler hepten yiyecek Milleti-müşterileri.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ise, zincir market savaşlarını görmeyip, onların büyük iştahına değinmeyip ve hatta onlara yol verip sonra da esnafı uyarıyor.
Hatta Cumhurbaşkanı Erdoğan kendi döneminin çok şanslı büyük 5 Hazine garantili müteahhidin pahalı yollarını da görmüyor ve uyarmıyor. Onun sözlerinde suçlu Bakkal Ahmet amca...
TÜİK bile bu ülkeye ucuzluğu zincir market fiyatları ile getirdiğine göre suçlu belli değil mi?
Artık sonun geldi bakkal Ahmet Amca... Bittin sen.