Bir efsane dolaşıyor ortalıkta... Para borsaya akıyormuş.
Gerçekten de borsada yeni hesap açılımı ve fiyatlarda yaşanan yükseliş böyle bir akımı doğrular gibi.
Ama işin tamamını borsaya mı bağlayacağız; yoksa bir kısım para mı oraya gidiyor? Yoksa paranın gittiği başka adresler var mı?
Gelin beraber bakalım.
11 Kasım-09 Aralık arası son 1 ayda;
KKM -981 milyon dolar
YP mevduatları ise -10 milyar 084 milyon dolar azaldı.
(Not: parite etkisi çok yüksek olmadığından o hesaba girmedim; genel eğilimi vermek amacındayım: YP ise= Yabancı Para Mevduatı)
KKM ve YP mevduatları döviz pozisyonunu veriyor. Ve toplam döviz pozisyonu son bir ayda yaklaşık olarak 11 milyar dolar azalışı gösteriyor. (-11 milyar 065 milyon dolar)
Aynı dönemde bankalardaki TL ve YP bütününden oluşan toplam mevduat ise dolar bazında sadece ve sadece 360 milyon dolar artmış. Bu artışı sıfır bile kabul edebiliriz.
Kısaca para bankalardan öyle tamamen çıkmamış. Ama bankalardaki toplam mevduat artışı da durmuş.
KKM ve YP’den çıkan para ne olmuş?
İşte onu TL mevduatta görüyoruz. TL mevduatlar son 1 ayda 217,7 milyar lira veya dolar karşılığı olarak söylersek 11 milyar 425 milyon dolar artış göstermiş.
Şimdi tekrar edelim:
-KKM ve YP’de -11.065 milyon dolar azalış
-TL mevduatta ise +11.425 milyon dolar artış olmuş.
Bakın buradaki TL mevduatının içinde KKM’de var. Hatta resmi kurumların TL mevduatları da bunun dışına çıkartmamız gerekiyor.
Kısaca TL faiz oranına bağlı özel kesim TL tasarruflarına bakıyoruz. İşte orada artış çok daha dikkat çekici: Son bir ayda TL faizine bağlı özel kesim tasarrufları 268,4 milyar lira (14 milyar 089 milyon dolar) artış göstermiş.
Kısaca şöyle söyleyelim: Döviz ve dövize endeksli hesaplardan çıkışın adresi TL mevduatı olmuş.
KKM ve resmi mevduat harici özel kesimin TL yatırımları toplam mevduatın içinde 02 Eylül 2022 haftasında %22,3 pay alıyordu. Bu oran 09 Aralık haftasında %27,8’e çıkmış durumda.
TL’ye bir ilgi artışı olduğu aşikar.
02 Eylül 09 Aralık döneminde yabancı para ve yabancı paraya endeksli KKM hesapları toplamda hiç artış göstermemiş (dolar bazında). Oysa aynı dönemde resmi kurumların harici özel sektörün TL tasarruf tutarı 1,73 trilyon liradan 2,4 trilyon liraya yükselmiş. Bunun döviz karşılığı da 95,7 milyar dolardan 129,2 milyar dolara yükseliş gösteriyor.
Şöyle özetleyelim: 02 Eylül-09 Aralık döneminde
YP ve KKM hesaplarının toplamı hiç artmamış
Ama aynı dönemde
TL tasarrufu 666,6 milyar TL yani 95,7 milyar dolardan 129,2 milyar dolara yükselmiş.
Para TL yatırımına akmış... Kalan bir kısmı da borsaya gitmiş...Durum bu...
NEDEN TL?
Şimdi gelelim paranın neden TL’ye aktığına... Dövizden çıkarak TL’ye neden geçiliyor?
Önce şu notu da ekleyeyim: Üstteki tüm veriler BDDK sitesinden alınmıştır. Tek kaynak olarak BDDK verilerini kullanıyorum.
Ama şimdi neden TL sorusuna Merkez Bankası verilerinden gideceğim.
02 Eylül’den bu yana YP ve KKM toplamında bir artış olmazken TL mevduatı neden artmış?
MB verileri diyor ki, 02 eylül haftasında TL mevduat faizi (1-3 aya arası) %18,34 seviyesindeymiş. Şimdi bu TL faizi tam %22,50’ye çıkmış durumda.
Yani bazı bankalar 1-3 ay vadeli TL mevduata yüzde 13-15 faiz verse de bir çok banka yüzde 25-27 faizler veriyor. Bunu bankaların resmi sitelerinden de görebiliyoruz.
Son haftalarda bankaların TL mevduat faizleri hızla artıyor ve ortalama %22,50’ye çıkmış durumda.
Diyeceksiniz ki, MB faiz düşürürken bankalar neden ve nasıl TL mevduatına yüksek faiz veriyor? İşte sorun da orası...
Şu anda bankaların ticari kredi faiz ortalaması %13,47 ama TL 1-3 ay vadeli mevduat faiz ortalaması ise %22,50...
BDDK aylık verisine göre TL tasarruf miktarı en fazla 1-3 aylık mevduatta toplanıyor. (%33,9’u bu vadede). Hatta ağustos ayında %32,3 olan 1-3 ay vadeli TL tasarruf oranı da ekim ayında %33,9’a çıkmış durumda. Yani TL tasarrufu faizin arttığı 1-3 ay vadeli hesaplara akıyor.
Şimdi son notu düşelim: Demek ki MB faiz düşürdü diye faizler düşmüyormuş...