Bazen yeterince konuları açıklayamıyor muyum diye düşünüyorum. Ya da konuları biraz karmaşık mı anlatıyorum acaba...
Mesela bir önceki yazımda Türk halkının ekonomiye ilişkin mevcut durum ila beklenti durumunun çok farklılaştığını verdim.
Aslında durum o kadar feci ki... Türk halkının özellikle seçimlere giderken bir hayal dünyasına sokularak bir bakıma uyutulduğunun resmini çıkartmıştım. Ama pek kimse oralı olmadı.
Şimdi bu işin bir başka ayağını vereceğim.
Dışı parlatılan ama içi çürütülen bir başka sistem... AK Parti bunları çok ama çok iyi yapıyor, o yüzden bu örnekleri veriyorum.
Yerli-Milli söylemini kullana kullana ülkeyi yabancı sermayeye esir ettiklerini, iç borçlanmayı dahil ABD dolarına çevirdiklerini biliyoruz... Yani söylediklerinin tam tersinin gerçekleşmesi durumu.
Gelelim konumuza.
Malum Takvim Gazetesi’ni takip ediyorsanız yıllarca ama yıllarca emekliye müjde üstüne müjde haberleri ile çıkar. Siyasiler de ekranlarda-meydanlarda emekliyi ezdirmediklerini söyleyip dururlar.
O iş hiç öyle değil.
Somut rakamlar ile tekrar izah edeceğim. Tekrar diyorum, çünkü 09/08/2023 günü “Emekliler nasıl susturuldu?” başlıklı yazımda ortalama emekli maaşı ile asgari ücreti karşılaştırmıştım. Orada şunu görmüştük: 2009 yılında ortalama bir emeklinin maaşı asgari ücretin %18,2’si oranında üzerindeydi.
Bu yılın ilk yarısında asgari ücret 8.506 lira. Buna göre ortalama emekli maaşı 10.056 lira olması gerekiyordu. Ama SGK verileri diyor ki yılın ilk yarısında ortalama emekli maaşı 6.665 liradır.
Bakın burada “en düşük maaşı” değil bütün emeklilerin aldığı “ortalama emekli maaşını” baz alıyorum. (en düşük emekli maaşı sistemi tam bir aldatmacadır)
Şunu da unutmayalım, bu yılın ikinci yarısında emekliye doğru dürüst bir zam da yapılmadı.
***
Şimdi bir başka hesap üzerinden emekli maaşlarını karşılaştıralım.
2009-2020 yılları içerisinde emeklilere ödenen maaşların toplamı GSYH’nın yüzde 6,69’una eşit geliyordu. Bu oran nerede ise pek değişmedi.
İlk soruyu soralım: İyi ama 2009 yılında 9,1 milyon emekli maaş alırken 2020 yılında 13,3 milyon kişi emekli maaşı alıyordu. Nasıl oluyor da 2009 yılından 2020 yılına emekli sayısı yüzde 45 artarken emeklilerin ülke gelirinden aldığı pay hiç artmamış?
Her gün “emekliye müjde” diye diye aslında emeklilerin toplam gelirine hiçbir katkı sağlanmamış. Tersine azaltılmış...
Ama durun daha bitmedi... Asıl mesele 2020 sonrası. Çünkü emekli ödemelerinin GSYH içindeki payı son 3 yılda şelale gibi hızla düşürüldü.
Bakınız, 2009 yılında 9,1 milyon emekli GSYH’nın yüzde 6,82’sini maaş olarak alıyorken, 2022 yılında 13,9 milyon emekliye GSYH’nın yüzde 4,46’sı maaş olarak dağıtılmış. (Veremi gösterip sıtmaya razı etme modeli)
Bir tarafta emekli sayısı 9,1 milyondan 13,9 milyona çıkıyor ama diğer yanda emekliye ödenen ücretler GSYH’nın yüzde 6,82’sinden yüzde 4,46’sına düşürülüyor.
Şimdi her gün verilen o müjdeleri iyi anladınız mı?
Ve 2023 yılı ilk yarısı... 2022 yılında en düşük seviyeye çekilen emekli maaşlarına küçük bir katkı yapılıyor. Bir bakıma emeklinin ağzına küçük bir bal çalınıyor ve böylece emekliye ödenen toplam ücretler GSYH’nın sadece yüzde 5,99’una yükseltiliyor... Eski seviyeye bile çıkmıyor.
Seçimleri kazanan ortada..
Ama kimse şu iki soruyu sormuyor:
1- 2009 yılında GSYH’nın yüzde 6,82’si emeklilere giderken şimdi GSYH’nın yüzde 5,99’u emeklilere veriliyor.
2- Yine 2009 yılında 9,1 milyon emekli maaş alıyordu ve payları yüzde 6,82 iken şimdi 15,2 milyon emekli maaşı alıyor ama payları hala 5,99’a düşmüş durumda...
***
Gelin hesabı birlikte yapalım. (2022 yılı ilk yarısına göre hesaplıyoruz.)
GSYH 10 trilyon 145 milyar lira. Bunun emeklilere payı (2009-2020 ortalaması %6,69 baz alırsak) 678,7 milyar lira yapıyor. Ama emeklilere yüzde 5,99 pay ile 608,2 milyar lira maaş ödenmiştir.
Bunun anlamı şu: Bir emekli bu yılın ilk yarısında ortalama 6.665 lira maaş alıyorken emeklilere ödenen toplam ücretin GSYH payı aynı kalsaydı kişi başına ortalama emekli maaşı 7.438 lira olacaktı. (Bu hesapta emekli sayısındaki artış hiç dikkate alınmamıştır)
İyi ama ikinci sorumuz yanıtsız kalıyor. Yani emekli sayısı 9,1 milyondan 15,2 milyona çıkmış durumda. O zaman emekli bütçesinin de bu sayıya göre artması gerekiyor.
Bakınız 2009 yılına göre yapmıyoruz hesabı. 2004-2020 yıllarını kapsayan son 17 yıllık ortalamaya göre yapıyoruz bu hesabı.
Bu 17 yılda 1 emeklinin maaşı GSYH’ya oranı on milyarda 5,309 ediyor.
Şimdi tekrar edelim: Bir emeklinin aylık maaşının GSYH’ya göre aynı olması durumunda aylık emekli maaşı tam 10.771,5 lira olması gerekiyordu. Ama maalesef ortalama emekli maaşı 6.665 lirada kaldı.
Eğer 2009 yılı payına göre (6,192) emekli maaşı verilseydi aylık ortalama emekli maaşı 12.564,1 liraya çıkacaktı. 2004-2013 yılları ortalamasına göre olsaydı ise aylık ortalama emekli maaşı 11.755,6 lira düzeyinde gerçekleşecekti. (Rakamların hepsi 10 bin liranın üzerini gösteriyor)
Hem GSYH payı hem de emekli sayısındaki artışı dikkate aldığımızda emekli maaşlarında ortalama kayıp yüzde en az 75’i aşmış durumda.
Zaten asgari ücrete göre hesapladığımızda da emekli maaşlarının yüzde 50’den fazla kayba uğradığını görmüştük.
Kısaca durum şu: Asgari ücretliye ülke büyümesine bağlı hiç zam verilmedi... (açık sınırına göre hesaplıyorum)
Emekliye ise çok ama çok daha fazla ücret tırpanı uygulandı.
Emekliye ödenen toplam para havuzu her yıl adeta eritildikçe eritildi... Ama bu havuz eritilirken emekli sayısı 9,1 milyondan 15,2 milyona çıktı.
Ve sonuç olarak bugün emeklilere maaş adı altında aslında eski yıllara göre yarım maaş veriliyor.
Ve bu eritilme her gün “emekliye müjde” haberleri eşliğinde yapıldı.
Tam da AK Parti politikalarına uygun şekilde... Sözde müjde ama gerçekte tırpan üstüne tırpan...
Not: Bu emeklilik sisteminde gerçek emeklilerin maaş alamayacağını yıllardır söylüyorum... Bir tane dinleyen, kulak veren çıkmadı. Gerçekten ülke bitmiş.
Bu arada şu notu da ekleyelim: Sosyal Güvenlik Sistemimiz resmen olmasa bile fiili olarak batmış durumdadır ve ilerleyen yıllarda emeklilere daha yüksek reel ücret ödenmeyeceğinin ilanını grafikten zaten görüyor ve anlıyoruz. Kimse emeklilikte nefes alacak düzeyde bir ücret beklemesin. EYT çıkartacağımıza sistemi düzeltelim ve hakkaniyetli bir sistem kuralım diye her gün tek başıma konuşup durdum... Bu konuda yapayalnızım...