Merkez Bankası 23 Eylül’de faizleri 100 baz puan ile yüzde 18,0 seviyesine düşürdü. Ekim ayının başında açıklanan enflasyon ise yüzde 19,58 oranı ile faizlerin üzerinde seyretti.
Bunun anlamı şu: TL’ye yatırım yapanlar faizden para kazanmıyor, tersine tasarruflarından dolayı para kaybediyorlar.
Tasarruf yaparak para kaybetmek önemli.
İyi ama insanlar ve şirketler bu durumdan korunmak için son yıllarda dövize yönelmişlerdi. Şimdi burada durum nedir? Negatif faiz karşısında bireyler ve şirketler döviz alımına geçtiler mi?
24 Eylül - 01 Ekim arasında yabancı para mevduatları 263,3 milyar dolardan 260,3 milyar dolara geriledi. Aynı tarihte dolar/euro paritesi de 1,17’den 1,16’nın altına düştü. Yani dolar değerlendi.
Yaklaşık 85,5 milyar euronun dolar karşılığı artık daha düşük oldu. Biz buna parite etkisi diyoruz.
Toplam yabancı para mevduatında 3,0 milyar dolarlık düşüş olurken -Yurtiçi Yerleşiklerin- yabancı para mevduatları 235,2 milyar dolardan 232,7 milyar dolara geriledi. Buradaki düşüş 2 milyar 478 milyon dolar. Ama işte bu düşüşün 774 milyon doları parite etkisinden gelirken gerçek döviz satışı 1 milyar 704 milyon dolar oldu.
Evet, yurtiçi yerleşikler Merkez Bankasının faiz indiriminin ardından döviz almamış, tersine döviz satmıştır.
Bu satışın 548 milyon dolarını gerçek kişiler (144,2 milyar$) ve 1 milyar 155 milyon dolarını da tüzel kişiler (88,5 milyar$) gerçekleştirmiştir. (Parantez içi rakamlar kalan döviz hesaplarınıdır)
Dikkat ederseniz burada döviz satışının ağırlıklı olarak şirketler tarafından yapıldığı görülmektedir.
***
Yabancılar kısmına bir bakalım.
MB’nin faiz indiriminin belli olduğu 17 Eylül 01 Ekim arasında 616,5 milyon dolarlık DİBS (Devlet İç Borçlanma Senedi) sattıkları görülüyor. Biz zamanlar 43 milyar dolarlık DİBS taşıyan yabancıların artık bu varlıkları da 6,3 milyar dolara gerilemiş oldu.
Şunu hatırlatalım ki, bizim borçlanma senetlerimize yatırım yapan yabancılar son 10 yılda büyük bir kayıp yaşamış oldular.
Yabancıların DİBS satışı karşısında yerli yatırımcının döviz satışı daha yüksek gerçekleşmiş ama o süre içinde dolar/TL 8,45’ten 8,95’e kadar yükselebilmiştir.
Burada swap kısmını boş bırakıyorum. Çünkü orasını Merkez Bankası düşünsün...
***
Şimdi sormamız gereken sorulara geçelim ve bazı cevaplar arayalım.
Acaba faiz indiriminden önce bile döviz alımı yapan yerli yatırımcı neden negatif faizde döviz sattı?
Yine Merkez Bankası verilerinden bakıyoruz ki, 24 Eylül-01 Ekim arasında TL mevduatlarında da bir düşüş yaşanmış. 1 trilyon 836 milyar liradan 1 trilyon 830 milyar liraya bir gerileme var.
Biz bunu geçmişte de görmüş ve döviz varlıklarındaki bu azalışı dış borç ödeme olarak çözümlemiştik. Acaba benzer bir durum mu var? İleride diğer veriler geldiğinde anlayacağız...
Kurların yükseldiği ama milletin döviz almadığı bir zaman diliminde ortada ters işleyen bir piyasa kuralı olduğu açıktır. Yabancı para hesaplarındaki azalış bir döviz satışından mı yoksa bir dış borç ödemesinden mi kaynaklandığı önemlidir.
Şimdilik bu konuya bir virgül koyalım ve devam edeceğimizi söyleyerek yazıyı bitirelim.
Bakalım bu işin altında ne yatıyormuş? Herkes faiz düşerse dolar yükselir derken neden millet döviz satıyormuş... Bakacağız...