Aslında ilk hareket Ocak 2013’de başladı. Dolar/TL 1,80 seviyesinden başladığı yükselişini Ocak 2014’de 2,30 liraya taşıdı.
Hemen Merkez Bankasından faiz hamlesi geldi. 2,10 liranın altına gerileyen dolar, sonrasında yeniden istikrarlı yükselişe geçti ve Eylül 2015’de 3,070’e çıktı.
Aslında buraya kadar olan hareket Türkiye ve benzeri ülkelerin bir çoğunda yaşandı.
Ocak 2013’den Eylül 2015’e kadar dolar/TL 1,80’den 3,070’e yaklaşık %70 prim yaptı. Veya TL değer kaybetti diyebiliriz.
Aynı dönemde Brezilya reali dolar karşısında 2,0 seviyesinden 4,20’ye çıktı. TL’nin kaybı %70’de kalırken, realin kaybı yüzde 100’ü geçti.
G. Afrika randı da Ocak 2013’den Eylül 2015’e dolar karşısında 8,70 seviyesinden 14,10 seviyesine yükseliş yaşadı. Hatta G. Afrika randı Ocak 2016’da 17,0 seviyesine kadar çıktı.
ABD’nin parasal genişlemeyi sadece sonlandıracağının işaretleri ile bu hareketler yaşandı. Ama TL nispeten daha güçlü duruş sergiledi.
DÖNÜM NOKTASI: MAYIS 2016
Grafikleri ister yan yana koyun, isterseniz üst üste koyun ama dolar/TL grafiğinin uyumsuzluğunun mayıs 2016’da başladığını görürüz.
Mayıs 2016’ya geldiğimizde dengeler şu şekildeydi:
Dolar/Lira 2,80
Dolar/Real 3,52
Dolar/Rand 15,0
Benzer değerler yine benzer ülkelerin para birimlerinde de vardı. Mesela yaptırımlar nedeniyle ekonomik sıkıntı yaşayan Rus rublesi...Mayıs 2016’da;
Dolar/Rubel 65,0
Ve Meksika. Bize çok benzeyen bir başka ülke. Trump seçildiğinde “sınırına duvar öreceğim” dediği ülke. Mayıs 2016’da;
Dolar/Peso 17,50
ŞİMDİ DURUM NE?
Mayıs 2016’da 2,80’de olan Dolar/TL kuru iki kez 3,95’lere çıktı ve yeniden denge arayışına girdi. Son rakamlar şu şekilde;
Dolar/Lira 3,75
Dolar/Real 3,15
Dolar/Rand 11,90
Dolar/Ruble 55,90
Dolar/Peso 18,50
Evet, Mayıs 2016’dan bugüne lira %35 değer kaybı ile 2,80’den 3,75’e gelmiş durumda. Oysa, Mayıs 2016’dan bugüne real 3,52’den 3,15’e...Rand 15,0’den 11,90’a...Ruble ise 65,0’den 55,90’a düşerek dolar karşısında değer kazandılar.
Sadece sınırına duvar örülecek denilen Meksika pesosu, Trump seçimi kazanmasına rağmen 17,50’den %5 primle 18,50’ye çıkmış durumda. Diğer para birimleri ise dolar karşısında güç kazanmış durumdalar.
SON 2 AY
Son iki ayda dolar küresel piyasalarda hızla değer kaybediyor. G. Afrika randı 14,50’den 12,0’nin altına geriledi. Brezilya reali 3,33’den 3,15’e düştü. Rus rublesi 60’ın üzerinden 56,0’nın altına değer kazandı.
Ve Dolar/TL
3,98’den 3,74’e geldi...
Fakat bir ilginç durum daha var. ABD borsasının sürüklediği küresel borsa hareketlerinden BİST ciddi bir pay alıyor. Buna karşılık TL bu iyimser hareketten yeterince yararlanabilmiş değil.
Bugün emsal ülkelerle uzun süreli kıyaslama yaptığımızda dolar/TL seviyesinin en azından 3,0 seviyelerine kadar düşme potansiyeli taşıdığı söylenebilir.
Burada şu noktayı belirtmekte fayda var. 2017 yılında normal dışı fazladan cari açık veren ülkeyiz. Kuraklık nedeniyle elektrik ihtiyacımızı daha fazla ithal doğalgaz ve kömürden karşılıyoruz. Yine altın işi net alış olarak fazladan 10 milyar dolara yakın para ödemiş durumdayız.
2017 yılı ilk 11 ayında 2016 yılı aynı dönemine göre ithalat 12,1 milyar dolar artmış görülüyor. Ama altın ve enerji çıkınca aslında 6,8 milyar dolar düşüş var.
Kısaca 2018 yılında verilerin kısmen biraz daha düzelmesini bekleyebiliriz. Bunun üzerine yüzde 70-80 artan Alman-İngiliz turist rezervasyonu da hesaba katıldığında durum biraz daha olumluya dönüyor.
İşte o nedenle iyimser senaryo için 3,70’ler gözleniyor.
Bakalım ne olacak? Hadi hayırlısı...