Henüz EYT ödemeleri bütçe verilerine yansımadı. Henüz kamu personeline vaat edilen ücret zamları da bütçe verilerine yansımadı.
Buna rağmen yılın ilk 3 ayında SGK’nın emekli maaş ödemesine Hazine’den aktarılan para 131,5 milyar liraya, kamu personeline ödenen ücrette 274,5 milyar liraya ulaştı. Böylece yılın ilk 3 ayında 765,1 milyar liralık bütçe gelirlerinin yarısından fazlası SGK üzerinden emekli maaş ödemesine ve bütçe üzerinden kamu personel maaş ödemesine gitmiş oldu.
Bu yüksek oran kriz yılı 2019’un üzerinde geçerken pandemi yılı 2020’nin de hemen yanına geldi. Ama tekrar edelim ki ne EYT ödemesi başladı ne de kamu personele zamları hayata geçirildi.
Bu iki adım atıldıktan sonra Hazine’nin durumu daha bir merak edilecektir.
SGK verilerine göre kurum yılın ilk 3 ayında 267.1 milyar lira emekli maaşı ödemesi gerçekleştirdi. Bu durumda 267 milyar liralık emekli maaşı ödemesinin yarısı Hazine’nin kasasından karşılanmış oldu.
Yaklaşık olarak 14 milyon emekli aylığı alanlar düşünüldüğünde ortalama emekli aylığının 6300 lira civarında olması görülmektedir. Oysa seçim vaatleri ile en düşük emekli aylığı 7500 liraya yükseltilmiş ve Haziran ayında yeni zamlar da devreye girmiş olacak. Bunların yanı sıra yaklaşık 2,5 milyon civarı EYT emeklisi de devreye girdiğinde SGK bütçesindeki açığın katlanarak artması kesine yakın görülmektedir.
EMEKLİLİĞİ TEŞVİK SİSTEMİ
Emeklilik sisteminin adaletsizliği her açıdan zaten gündemde. Maalesef Türkiye’de emeklilik sisteminde ödenen prim hesabı eski dönemlerde yüksek iken sonraki yıllarda düşük hesaplanıyor. Bu nedenle özellikle 2000 yılı öncesi çalışanlar daha iyi şartlarda emekli olabiliyor.
Ayrıca asgari emekli maaşı kuralı ile daha yüksek prim ödeyenler ile tabandan prim ödeyenler aynı emekli maaşı alarak yüksek prim ödenmesinin önüne geçilmiş olunuyor.
Bir başka önemli nokta ise ‘emeklilikte maaş alınacak süre’nin Türkiye emeklilik sisteminde hiç dikkate alınmamış olmasıdır. Kısa süre çalışıp yüksek prim ödeyen ile daha uzun süre çalışıp ve geç emekli olan ama toplamda aynı primi ödeyenler çok farklı emekli maaşı almaktadır.
Bu nedenle mevcut çalışma şarları her bir çalışanı bir an önce emekli olmaya sevk etmekte ve çalışmayı teşvik edici hiçbir unsur barındırmamaktadır. O nedenle EYT’nin çıkması ile istisnasız herkes emekli olmak için başvurularını gerçekleştirdi. Ve bunun sonucunda kamu bütçesi maaş ödeme bütçesine dönmüş oldu.
GERİDEN GENÇ GELMİYOR
Türkiye şu sıralar orta yaş diyebileceğimiz ‘demografik yığılma’ dönemini yaşıyor. Lakin geriden gelen genç sayısı hızla azalırken ileri yaş grubu ise hızla artmaktadır.
Yıllık doğum sayısının 1 milyonlara düştüğü, buna karşılık yıllık vefat sayısının 500 bilere çıktığı şu yıllarda henüz tehlikenin farkına varmış değiliz.
Daron Acemoğlu’nn da dikkat çektiği gibi bir an önce önlem alınmaz ise ileriki yıllarda sistemin tamamen çökeceği de aşikardır. O nedenle emeklilik sistemimiz mevcut durumda bütçeyi sarsarken ileriki yıllarda önlem alınmaz ise daha yıkıcı sonuçlar doğuracaktır.
ENFLASYON DÜŞMEZ
Yeni Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek Bakanlık devir-teslim töreninde enflasyonla mücadelede maliye politikasının da Merkez Bankasını destekler nitelikte kullanılacağını açıkladı.
Bunun anlamı şu ki, bütçede açıklar azaltılarak kemerler sıkılacaktır.
EYT sonrası Hazine’den SGK’ya kaynak aktarımının artması beklenirken bütçede açıklar nasıl azaltılacak?
İşte kilit soru burada.
Önümüzdeki dönem enflasyonla mücadele yanında seçimde verilen vaatlerin gerçekleştirilebilirliği yakından izlenecektir.