Yeni sistemde seçim düzenlemesi nasıl olmalı? Önerimi bir önceki yazımda dile getirdim: Türkiye milletvekilliği. Partiler 100’er kişilik Türkiye milletvekilliği listesi oluşturur. Genel seçimde aldığı oy oranına göre de bu listeden milletvekili çıkarır. Kalan 500 milletvekili mevcut sisteme yakın bir uygulamayla seçilir. Büyükşehirlerde bölge sayısı artırılabilir. Bu 500 milletvekilinin seçiminde mevcut yüzde 10 barajı korunur ya da yüzde 7-8 seviyesine indirilebilir. Oy potansiyeli yüksek kitle partileri ağırlıklarını korur, oy oranı çok düşük partiler de parlamentoda temsil imkanına kavuşur.
***
Aynı yazıda şunu da belirttim: “Yeni seçim kanununda istikrar ve temsiliyet dengesini marjinal siyasi anlayışların kilit parti haline dönüşmeyeceği şekilde sağlamak önem taşıyor. Dar veya daraltılmış bölge önerilerini bu açıdan da tartışmamız yararlı olur. Özellikle dar bölge kolay uyum sağlanacak bir sistem değil.” Sonra da Birleşik Krallık örneğini vermiştim:
“İngiltere’de tek parti iktidarı ihtimalini güçlendirmek için uygulanan bu sistem, 2015’de Cameron başkanlığındaki Muhafazakar Parti’yi yüzde 36.9 oyla parlamento çoğunluğuna taşıdı. Gelgelelim, bu ay yapılan seçimlerde May başkanlığındaki Muhafazakar Parti yüzde 42,4 oy almasına rağmen, İşçi Partisi’nin yakaladığı yüzde 10’luk oy artışı sonrasında, parlamentoda çoğunluğu sağlayamadı. K. İrlanda’daki Protestan DUP (Demokrat Birlikçi Parti), parlamentodaki partilerin konumlarını netleştirmesi sonrasında kilit parti haline geldi. 2015’te yüzde 0,6 oy alıp 8 milletvekili, bu ayki seçimlerde ise yüzde 0.9 oy alıp 10 milletvekili çıkaran DUP.”
Şimdi biraz daha ayrıntılı bakalım son dönem İngiltere siyasetine ve parlamento aritmetiğine. Dil alışkanlığıyla İngiltere diyoruz, ama işin içinde İskoçya, Galler ve K. İrlanda’nın olduğunu da unutmayalım. İngiltere’nin farklı siyasal ve toplumsal koşulları var kuşkusuz. Yine de dar bölge uygulaması konusunda bizim için fikir verici olabilir. İngiltere siyaseti iki ana parti üzerine kurulu. Son seçimlerde gördüğümüz gibi, iki partinin ağırlığı devam da ediyor. Ama on yıllardır belli bir siyasal parçalanma da yaşanıyor İngiltere’de.
Son iki seçimdeki parti performanslarına ve sandalye dağılımlarına bakalım şimdi. Muhafazakar Parti’nin (MP) 2015 ve 2017 oy oranlarını yukarıda verdim. İşçi Partisi (İP) 2015’te yüzde 30,4 oy ve 232 milletvekilliği kazanmıştı. Brexit referandumu sonrası MP ile arasındaki oy farkı bir ara yüzde 20’lere kadar çıktı. İP farkı kapattı ve bu ay yüzde 40 oy oranı elde etti. Toplumun Brexit üzerinden kutuplaştığı, ancak merkez siyasetin çözüm üretemediği bir tablo bu esasen.
Toplumun kimi kesimlerinin reflekslerine dayanan popülist Birleşik Krallık Bağımsızlık Partisi (UKIP) 2015’te yüzde 12,6 oy almış, oylarının dağınıklığı nedeniyle sadece 1 sandalye kazanmıştı. Son seçimde eridi, yüzde 1,8’e düştü. İskoç Ulusal Partisi 2015’te İP’nin güçlü olduğu bölgelerde büyük sürpriz yapmış, yüzde 4,7 oy ve 56 sandalye kazanmıştı. Bu ay yüzde 3 oy aldı ve 35 sandalye kazandı. Liberal Demokrat Parti 2015’te yüzde 7,9 oy alıp 8 sandalye kazanmıştı. Bu ay yüzde 7,4 oy alıp 12 sandalye kazandı. Yeşiller’in oy oranı da yüzde 3,8’den 1,6’ya düştü.
***
Yukarıda kilit parti haline dönüşen DUP örneğini vermiştim. K. İrlanda Katolik ve Protestan refleksler üzerinden siyaset üretilen bir yer. Ancak genel tablodaki dağınıklık ve UKIP örneğinde görülen iniş çıkışlı popülist yönelimler yüzünden siyasetteki ağırlığı bir anda arttı. Dar bölgeyi Türkiye koşullarında düşünürken bunları göz önünde tutmakta yarar var. Özellikle de merkez siyasetin güçlenmesi ve normalleşmesi gerekirken, kendi seçmen kitlesinin genel eğilimleriyle ne kadar örtüştüğü belli olmayan marjinal yaklaşımlara yaslanan bir CHP yönetimi varken. Farklı önerilerle en iyi yöntemi bulmamız gereken bir süreçteyiz.