Öyle görünüyor ki Ak Parti’nin başkanlık sistemi önerisi çok yakında netleşecek. Uzun yıllardır çoğumuzun talebi yeni, kısa ve özlü bir anayasa metni idi. Ancak şu an için kısıtlayıcı şartlar mevcut. MHP’nin ilk dört maddeye ilişkin kırmızı çizgisi ve kimi alanlardaki hassasiyetleri mevcut anayasa üzerinden değişikliklere gidilmesini zorunlu kılıyor. Dahası, önerinin netleşmesi kendi başına bir şey ifade etmeyecek.
Ak Parti ile MHP arasında yürüyecek bir müzakere süreci var. Bu sürecin sonunda belli bir öneride uzlaşılıp bunun TBMM gündemine gelip gelmeyeceği, dolayısıyla halkoylaması yolunun açılıp açılmayacağı ortaya çıkacak. Bunun zorlu bir yol olduğunu söyleyebiliriz. Biz siyaset yorumcuları da kendi kanaat, öneri ve eleştirilerimizi bu süreç boyunca dile getirebileceğiz.
Ortaya bir uzlaşı çıkar ve yönetim sistemimizin yenilenmesi halkoylamasına taşınırsa Türkiye kazanacak. Milletimiz bu değişikliğe onay verirse, önümüzdeki dönemler için daha iyi bir anayasa yapım sürecinin de kapısı açılacak. Bir yandan devletin yeni sisteme kurumsal uyum ve yapılanması gerçekleşirken, bir yandan da geniş katılımlı bir yeni anayasa sürecini canlı tutabileceğimiz kanısındayım.
Yeni öneride kuvvetler ayrılığı ile denge ve denetim mekanizmalarının en iyi biçimde tanımlanması konusunda hepimiz mutabıkız. Üstelik mevcut Cumhurbaşkanlığı makamının yetkili ama sorumsuz konumu ortadan kalkacak. Yetkileri genişletilmiş, sorumluluğu tanımlanmış bir niteliğe kavuşacak. Sistemin işleyişi rahatlayacak.
Yıllardır söyleyip duruyoruz: Türkiye’nin daha iyi işleyen, karar alma mekanizmaları daha hızlı, günün şartlarına uygun bir yönetsel modele ihtiyacı var. Bölgemizdeki sıcak çatışmalar ve stratejik sorunlar, 17-25 Aralık ve 15 Temmuz darbe girişimi gibi doğrudan meşru siyaseti hedef alan tehditlerle birlikte okununca, hızlı karar alma ve uygulamanın önemi de daha belirgin hale geliyor. Tutucu ve statükoyu korumaya yönelik eleştiriler bu ihtiyacın görülmesini engellememeli.
Başkanlık sisteminde benim en çok önemsediğim hususlardan birisi de yürütme ve yasamayı birbirinden tamamen ayırması. Bunun çok önemli olduğunu ve işleyişi hızlandıracağını düşünüyorum. Seçilecek başkan kendi bakanlar kurulunu Meclis dışından oluşturacak. Bu yolla, Meclis üyesi olmayı talep edenler bakanlık beklentisi olmadığını da ilan etmiş, bakanlık beklentisi olanlar da Meclis’te yer almamış olacak. Özetle, herkes kendi işine bakacak.
Mevcut sistemde iktidar partisi grubu üyelerinin büyük bir kısmında, ister istemez bakanlık beklentisi oluşuyor. Bu beklenti zaman zaman yerel siyasetin, seçim bölgesinin ihtiyaç ve gereklerinin önüne geçebiliyor. Bakan olarak atanan milletvekili içinse, bu kez yerel siyaset baskısı oluşuyor. Bakan çıkaran şehre yönelik beklentiler bakanlık öncelikleriyle yerel siyaset arasında enerji kaybına neden olan bir gerilime yol açabiliyor.
Yeni sistemde bu belirsizlik ve beklenti hali ortadan kalkacak. Vekil seçildiği bölgeden sorumlu olarak vekilliğini yapacak, bakan da görev alanı üzerinden bakanlığını. Sergiledikleri işlevde başka önceliklere yer kalmayacak. Daha iyi ve daha hızlı işleyen bir sistem için yürütme ile yasama arasına bu kadar net bir çizgi çizilmesi önemlidir.
Uzlaşılan öneri ne olursa olsun, işte böyle yapıcı yeniliklerin hız kazandığı ve toplum gündeminde tartışıldığı bir ortam oluşacak. Değişim ve dönüşüm iradesi, önümüzdeki dönemde daha da iyi olana erişmek için, statükonun bir engelini daha aşmış olacak. Yeni bir yönetsel sisteme kavuşursak, yıllardır tartıştığımız Siyasi Partiler Kanunu ve Seçim Kanunu için de ciddi bir reform fırsatını yakalayacağız. Dar bölge, daraltılmış bölge, Türkiye milletvekilliği gibi seçenekleri tartışarak, istikrar ile temsiliyet arasındaki çizgiyi daha iyi çekebileceğiz. Yeni Türkiye’nin somut karşılığını görmeye başlayacağız.