Geçtiğimiz hafta içerisinde malum olduğu üzere PKK çizgisindeki Demokratik Birlik Partisi’nin (PYD) öncülüğünü yaptığı gruplar, Rimelan’da yaptıkları toplantıda Rojava ve Kuzey Suriye Demokratik Federal Sistemi’ni ilan ettiler. Bu kararın gerekçesini ve isim tercihinin analizine geçmeden, bu gelişmeyi Suriyeli Kürtler’in siyasal tarihleri içerisinde konumlandırılalım önce.
Federasyon açıklaması şüphesiz Suriye Kürtleri’nin siyasal tarihlerinde önemli bir dönüm noktasını teşkil ediyor. Zira, İran, Irak ve Türkiye Kürtleri’nin aksine, Suriye Kürtleri’nin mücadelesi büyük ölçüde kültürel temelli gelişti. 1957 yılında kurulan ve kendisini Irak’taki Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) üzerine modelleyen Suriyeli Kürt Demokratlar Partisi (Partîya Dêmokrat a Kurd li Sûriyê) kurulduğundan itibaren programının kültürel içeriği siyasal içeriğinden daha güçlüydü. Bu durum on yıllarca böyle devam etti.
***
KDP’nin bu parti üzerindeki etkisini partinin yaşadığı bütün evrilmelerde görmek mümkündür. KDP içerisinde daha muhafazakar baba Barzani grubu ile Marksist Talabani grubu arasında 1964 yılında gerçekleşen ayrışma, Suriye KDP’sine hemen sirayet etmiş ve parti 1965 yılında bölünmüştür. Bu bölünmenin eseri olan iki parti de partinin orijinal ismini tutarak, buna sadece sağ ve sol sıfatlarını ekliyorlar. Bu bölünmeye yol açan temel etmen, Suriyeli Kürtleri bir ulus mu yoksa bir azınlık grubu olarak mı tanımlanmalı tartışmasıydı. İşin ilginç yanı, Kürtler’in bir ulus olduğunu savunan sol fraksiyon Barzani’ye, Kürtleri azınlık olarak gören sağ fraksiyon ise Talabani’ye yakın durdu. Bu tartışma, daha sonra da sıkça yaşanan Suriyeli Kürt partilerinin parçalanmasındaki temel gerekçelerinden birini oluşturdu.
Bu resme PKK, 1980’lerde girmeye başladı. Fakat Iraklı Kürt gruplardan farklı olarak Öcalan, kendisi Suriye’de bulunduğu süre zarfında kendilerine yakın Suriyeli Kürt bir partinin kuruluşuna sıcak bakmadı. Bunun başta gelen sebebi, böylesi bir kararın Suriye ile PKK’yı karşı karşıya getirecek, PKK’nın Suriye ve Lübnan’daki yatırımlarını, lojistik üs ve kamplarını sıkıntıya sokacak olmasıydı. Bunun yerine Öcalan, Suriyeli Kürtler’in enerjilerini mümkün olduğu ölçüde PKK’ya, dolayısıyla Türkiye ile savaşa kanalize etmeye çalıştı.
Suriye Kürtleri’nin siyasal enerjilerinin büyük bölümünü bu şekilde Suriye dışındaki Kürt coğrafyalarındaki mücadelelere haşretmeleri, Baas rejiminin işine geliyordu çünkü rejim bu yolla kendi Kürt meselesini dışarıya ihraç ediyordu. Böylelikle rejim, kendi Kürtleri’nin siyasal taleplerini minimum düzeyde tutmayı başarıyordu.
***
Öcalan’ın Suriye’den çıkışı, 2003’teki Irak Savaşı ve beraberinde gündeme gelen bölgenin yeniden dizayn edilmesi tartışmaları, PKK’yı Suriye Kürt coğrafyasına daha organik bir şekilde girme kararı almasına yol açtı ve 2003 yılında PYD kuruldu. Zaten bu aşamada Suriyeli Kürtler’in mücadelesinin siyasal tonu artık kültürel tonu çoktan baskılamıştı. 2004 yılının Mart ayında Kamışlı kentinde gerçekleşen futbol maçının bir Kürt - Arap gerilimine dönüşmesi, çıkan çatışmalarda ellinin üzerinde kişinin hayatını kaybetmesi, Suriyeli Kürtler arasında gelişen siyasallaşmanın ne ölçüde toplumsallaştığını göstermesi açısından önemliydi. Bu gösterilerde Araplar, Suriye rejimi ve Saddam Hüseyin lehine sloganlar atarken, Kürtler ise Kürt bayrakları açıp, Mesut Barzani lehine sloganlar attılar.
Bu dönemde, Suriye’nin Kürt siyasal sahnesinde birçok parti boy göstermekteydi. Bu partiler hem kendi aralarında hem de ülke içi ve dışındaki rejime muhalif Arap gruplar ile biraraya gelebilmekteydiler. PYD, daha geç dahil olduğu Suriye Kürt siyasetinde daha hırçın ve daha agresif hareket ederek Kürt mahallesinde bir siyasal temizlik hamlesi başlattı. Bu noktada, Suriye devriminin askerileşmesi ona büyük bir imkan sundu ve PYD steril bir temizlik hareketine başladı. Bu hareketinin bir neticesi olarak da Suriye’nin çoğulcu Kürt siyasal sahnesini tasfiye edip otoriter bir tek parti hakimiyeti tesis edebildi.
Devam edeceğiz…