Önümüzdeki ay Irak’ta çalışmaya başlayacağım. Emeklilik primimin yatmayacağını istersem kendimin ödeyebileceğimi ya da sonradan borçlanma yapabileceğimi söylediler. Doğru mudur, ne yapmamı tavsiye edersiziniz? İdris K.
Ülkemizle sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelere götürülen Türk işçileri adına 5510 sayılı yasanın 5/g bendine istinaden işverenleri tarafından emeklilik primi ödenmeyip, yalnızca iş kazası ve meslek hastalığı ile genel sağlık sigortası primleri ödenmektedir.
Bu vatandaşların emekli aylığı bağlanması için gerekli olan emeklilik primlerinin ise çalıştıkları süre içinde isteğe bağlı sigorta kapsamında ya da yurda dönüş tarihinden sonra 3201 sayılı Kanuna göre borçlanma yaparak kendileri tarafından ödenmesi mümkün bulunmaktadır.
İsteğe bağlı sigortalı olan vatandaşlardan beyan edecekleri kazancın %32’si üzerinden prim alınmakta iken, 5/g kapsamında sözleşmesiz ülkelere götürülen Türk işçilerinin isteğe bağlı sigortaya müracaat etmeleri halinde beyan edecekleri kazancın % 20’si üzerinden prim alınmaktadır. Ayrıca isteğe bağlı sigortalılıkta geçen süreler 4/b (Bağkur) statüsünde sayılırken, 5/g kapsamında çalışanlar yönünden isteğe bağlı sigortaya prim ödenen süreler 4/a (SSK) statüsünde geçmiş sayılmaktadır.
Sözleşmesiz ülkelerde 5/g kapsamında çalıştığı süreler zarfında isteğe bağlı sigortaya müracaat etmeyip, daha sonraki sürelerde yurt dışı borçlanması yapan vatandaşlar ise yurtdışında geçen hizmet sürelerine ilişkin beyan edecekleri kazancın % 45’i üzerinden prim ödemeleri gerekmekle birlikte, yurt dışı borçlanma süreleri Bağkur statüsünde geçmiş sayılmaktadır. Haliyle sözleşmesiz ülkelerde 5/g kapsamında çalıştıktan sonra yurtdışı hizmet süreleri için borçlanma yapan vatandaşların son yedi yıldaki hizmet süresi içindeki sigorta primlerinin 1260 gün veya üzerinde olması halinde Bağkur kapsamında emeklilik şartlarına tabi olacaklardır.
Örneğin 5/g kapsamındaki bir sigortalının isteğe bağlı sigortaya müracaat etmesi halinde 2024 yılı itibariyle 30 günlük isteğe bağlı sigorta primi için asgari 666,75 TL x 30 x % 20 = 4.000,50 TL prim ödemesi gerekirken, aynı sigortalının yurda dönüş sonrası 3201 sayılı Kanun kapsamında 2024 yılında asgariden borçlanma başvurusunda bulunması halinde 30 gün için ödeyeceği prim tutarı 666,75 X 30 X 45 / 100 = 9.001,13 TL olacaktır.
İsteğe bağlı sigortalı avantajını kaçırmayın
Gerek ödenecek prim tutarı açısından gerekse tabi olunacak sigortalılık statüsü açısından sözleşmesiz ülkelere götürülen Türk işçilerinin bu sürelerdeki emeklilik primlerinin isteğe bağlı sigorta kapsamında ödenmesi sonradan borçlanma yaparak ödemelerine göre çok daha avantajlı olacaktır. Haliyle sözleşmesiz ülkelere 5/g kapsamında götürülen Türk işçilerinin çalışmaya başlamaları ile birlikte 5510/5- g bendi kapsamında isteğe bağlı sigortaya başvurmaları ve isteğe bağlı sigorta primlerini süresi içinde ödemeleri menfaatlerine olacaktır.
5/g isteğe bağlı sigorta başvurusunu e-Devletten yapabilirsiniz
Sözleşmesiz ülkelere götürülen ve sosyal güvenlikleri 5510/5-g bendi kapsamında sağlanan vatandaşların 5/g kapsamında isteğe bağlı sigortalı olmak istemeleri halinde, e-Devlet uygulamalarında yer alan “4A İsteğe Bağlı İlk Tescil Kaydı” seçeneği vasıtasıyla yurtiçinden veya yurtdışından başvuruda bulunmaları mümkündür. e-Devlet uygulamaları üzerinden yapılan başvurunun Sosyal Güvenlik Kurumunca onaylanması halinde 5/g kapsamındaki isteğe bağlı sigortalılıkları başvuruda bulundukları tarihi izleyen günden itibaren başlatılacaktır.
YILLIK ÜCRETLİ İZNİN BİR BÖLÜMÜ ON GÜNDEN AZ KULLANDIRILAMAZ
Yıllık ücretli izin;
- İşveren tarafından bölünemez.
- İşveren tarafından sürekli bir şekilde verilmesi zorunludur.
- Tarafların anlaşması ile bir bölümü 10 günden aşağı olmamak üzere bölümler halinde kullanılabilir.
Yıllık ücretli izninin bir bölümünün 10 günden az olmayacak şekilde kullandırılmadığının (örneğin üç yıllık kıdemi olan bir işçinin 14 günlük yıllık iznini 4 + 7 + 2 + 1 = 14 gün veya 8 + 6 = 14 gün olarak kullandırıldığının) tespiti halinde talep işçiden gelmiş olsa dahi, bu durumdaki her işçi başına 2024 yılı için 2.666 TL idari para cezasına maruz kalınacaktır.
Ayrıca yıllık ücretli izinlerin bu şekilde kullandırıldığının Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yapılan denetimler sırasında tespit edilmesi durumunda, yıllık ücretli iznin 10 günlük kısmının işveren tarafından verilen diğer ücretli izin kapsamında kullandırıldığı ve yıllık ücretli iznin 10 günlük kısmının kullanılmadığı kabul edilmektedir.
Diğer taraftan, yıllık ücretli izin sürelerinin bir bölümünün 10 günden daha az süre ile kullanılması talebinin;
- İşçiden gelmesi halinde bu durum Kanuna aykırı olsa bile, talebin işçiden gelmiş olması nedeniyle haklı fesih nedeni olarak kabul edilemeyeceğine
- İşçiden gelmeyerek, işverenin yasal düzenlemeye aykırı yıllık izin kullandırılması halinde haklı fesih nedeni olacağına
Yönelik yargı kararları bulunmaktadır.
Bu bakımdan yıllık ücretli izne hak kazanmış sigortalıların yıllık izin sürelerinin bir bölümünün 10 günden az kullandırılmamasına yönelik kanun hükmüne titizlikle riayet edilmesinde yarar bulunmaktadır.