Sosyal güvenlik mevzuatına göre hastalık, analık, iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle iş göremez raporu alan sigortalılara, raporlu oldukları süreler zarfında ve bazı şartlar dâhilinde geçici iş göremezlik ödeneği verilmektedir.
Bu şartlardan biri de sigortalının raporlu olduğu sürede çalışmadığına yönelik işverenlerden istenilen bildirim.
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 40/9. fıkrası uyarınca 4/a kapsamındaki (eski adıyla SSK’lı) sigortalılara, raporlu oldukları süreler zarfında geçici iş göremezlik ödeneği verilebilmesi için raporlu oldukları sürelerde çalışıp çalışmadıklarına dair bildirimlerinin rapor süresinin sona erdiği tarihi izleyen ayın 26’sına kadar SGK’ya yapılması gerekiyor.
Aksi halde hem işçi rapor parası alamıyor, hem de işveren 5510/102.1-i bendine göre idari para cezası ile karşılaşılıyor.
***
Neredeyse kırk yıl öncesinde başlanılan bu uygulamanın öteden beri doğru olmadığı, “raporlu işçi zaten çalışamaz” gerekçesiyle raporlu işçi için çalıştı/çalışmadı bildirimi aranmadan geçici iş göremezlik ödeneğinin verilmesi gerektiği savunuluyor.
Raporlu işçinin çalışmaması, çalıştırılmaması konusunda da haklılar.
Ne var ki, kötü niyetli kişileri de bir kenara bıraktığımız da, çalışma hayatında raporlu işçinin çalıştığına veya çalıştırıldığına da sıklıkla şahit oluyoruz.
Rapor aldığını işverenine söylemeden çalışmaya devam eden işçiden tutun da, hastalığını hafif atlatıp uzak bağlantıyla çalışmak isteyen veya çalıştırılmak istenen özel okuldaki öğretmene, yazılım yapan bilgisayar mühendisine kadar raporlu olduğu sürelerde çalışan işçiler maalesef ki var çalışma hayatında.
***
Hani, raporlu olduğu süre zarfında çalıştırılmış ve ücreti tam ödenmiş işçi için “çalıştı” bildirimi yapan kaç işveren çıkar derseniz, çok fazla olduğunu düşünmüyorum.
Ama çalıştı bildirimi yapılan raporlu işçi sayısı her ne kadar olursa olsun, çalıştı/çalışmadı bildirimini kaldırdığınızda, bu durum rapor süresi içinde çalışan/çalıştırılan işçiye rapor parasının ödenmesini meşru hale getirecektir.
Haliyle bu durum ücrete ilave olarak ayrıca geçici iş göremezlik ödeneği alacak işçinin, raporlu olduğu süre zarfında istirahat etmesi gerekirken çalışmasını teşvik edecektir.
Ayrıca çalıştı çalışmadı bildirimi kaldırıldığında, rapor paraları için mahsuplaşma talebinde bulunmuş işverenin raporlu olmasına rağmen çalıştırdığı ve aylık ücretini eksiksiz ödediği işçiye SGK tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinin prim borçlarından mahsup edilmesi sonrası haksız bir kazanç sağlamasının önünü açacaktır.
Kaldı ki, geçici iş göremezlik ödeneğinin işçinin çalışamadığı süre zarfındaki hak kaybını gidermek için verildiği dikkate alındığında, işçinin çalışıp çalışmadığına bakılmaksızın geçici iş göremezlik ödeneğinin verilmesi, yasanın amacına da aykırı olacaktır.
***
Uygulamada çalıştı/çalışmadı bildirimlerinden dolayı işverenlere idari para cezası uygulanmaması için hem mevzuatta, hem de programlarda ne gerekiyorsa yapılmış ve her türlü kolaylık da sağlanmış.
Bu anlamda, istirahatli sigortalıların çalıştı/çalışmadı bildirimlerinin “Çalışılmadığına Dair Bildirim Uygulaması” üzerinden gönderilmesi dışında;
- İstirahatli sigortalılar için MUHSGK’da eksik gün nedeni olarak 01- İstirahat kodunun seçilmesi, “çalışmadı” bildirimi olarak kabul edilmiş,
- Sigortalının yatarak tedavi gördüğü sürelerde “çalışmadı” bildirimi yapılmasına gerek olmadığı belirtilmiş,
-Yeni açılan vizite web uygulaması vasıtasıyla istirahatli sigortalıların takibinin çok daha kolay bir şekilde yapılması sağlanmış,
-Yönetmelikte çalıştı/çalışmadı bildirimlerinin yapılabilmesi için istirahat süresinin sona erdiği tarihi izleyen ayın 26’sına kadar bir süre verilmiş olmasına rağmen, gerek kağıt ortamında verilen raporlar nedeniyle, gerekse sigortalının birden fazla işyerinde çalışıyor olması veya işyerinin nakli gibi sebepler nedeniyle raporun sisteme geç düşmesi durumlarında raporun sisteme düştüğü tarihi izleyen ayın 26’sına kadar bildirim yapılmasına da imkan sağlanmıştır.
***
Çalıştı/çalışmadı bildirimlerini süresinde yapan, hatta istirahat raporlarının sisteme sonradan düşmesi halinde, çalıştı/çalışmadı bildirimini raporun siteme düştüğü tarihi izleyen ayın 26’sına kadar yapıp, idari para cezasına maruz kalan bir işyerine bu güne kadar rastlamadım.
Yaşanan sorun bence sistemsel veya yazılımsal olmaktan ziyade, özellikle az sayıda sigortalı çalıştıran işletmelerde istirahat raporlarının sistemden kontrol edilmemesinden kaynaklanıyor.
Yapılması gereken MUHSGK gönderilmeden önce “Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi“ uygulamasından “Tarihe Göre Arama” butonundan işlem tarihi itibariyle bir sorgu yapmak, sonrasında ekrana gelen sigortalıların çalıştı/çalışmadı bildirimlerini yapmak.
Sanmıyorum ama tüm bunlara rağmen bildirimlerinizi süresi içinde yapmanıza rağmen idari para cezasıyla karşılaşırsanız, bir dilekçe ve istirahat raporunun sisteme düştüğü tarihi gösterir ekran çıktısıyla birlikte 15 günlük süre içinde bağlı bulunduğunuz sosyal güvenlik merkezine müracaat ettiğiniz takdirde, uygulanmış olan idari para cezası 2016/21 sayılı Genelge doğrultusunda iptal edilecektir.