İş kazalarının bildirim süresiyle ilgili olarak;
- 6331 sayılı Kanunda, işverenin iş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmekle yükümlü olduğuna,
- 5510 sayılı Kanunda ise işverenin iş kazasını o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Kuruma da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde bildirmekle yükümlü olduğuna, ayrıca iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde, bildirim yükümlülüğünün iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başladığına
Yer verilmiştir.
Çalışma hayatında kimi zaman çalışanların ufak çaplı iş kazalarını işverenlerine bildirmedikleri ve sağlık hizmet sunucusuna da kazadan sonraki bir tarihte başvurdukları durumlarla sıklıkla karşılaşılmaktadır.
Haliyle bu durumda işveren, çalışanın yaşamış olduğu iş kazasından, iş kazası provizyonunun elektronik ortamda kendi ekranına düştüğü tarihte haberdar olabilmekte ve maalesef ki haberdar olduğu tarihte de kazanın meydana geldiği tarihten itibaren üç iş günü süre geçebilmektedir.
Bu durumda çalışanın yaşamış olduğu iş kazasından sağlık hizmet sunucusunun verdiği provizyon sonrası haberdar olan işverenin iş kazası bildirimini öğrendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde yapması halinde, idari para cezasına maruz kalıp kalmayacağı tereddüt konusu olabilmektedir.
ÖĞRENME TARİHİNİN İDARİ PARA CEZASINA ETKİSİ VAR MI?
İş kazası bildiriminin süresi içinde yapılmaması halinde idari para cezası 6331 sayılı Kanunun 26/e bendinde yer alan hükümler çerçevesinde uygulanmakta olup, anılan bentte “14. maddenin ikinci fıkrasında belirtilen yükümlülüklerini yerine getirmeyen işverenlere” idari para cezası uygulanacağı öngörülmüştür.
6331/14. maddenin ikinci fıkrasında ise iş kazası bildiriminin kazanın meydana geldiği tarihten itibaren üç iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılacağı öngörülmüş olmasına rağmen, üç iş günü sürenin öğrenildiği tarihten başlayacağına dair 5510 sayılı Kanunda yer alan düzenleme 6331 sayılı Kanunda yer almamaktadır. Dolayısıyla iş kazası bildirimlerine idari para cezası uygulanıp uygulanmayacağı noktasında bildirimin süresi içinde yapılıp yapılmadığının tespitinde her halükârda iş kazasının meydana geldiği tarihi izleyen ilk iş gününden itibaren üç iş günü sürenin geçip geçmediğine bakılmaktadır. Başka bir anlatımla idari para cezası uygulanıp uygulanmayacağının hesabında işverenin iş kazasını öğrenme tarihine bakılmamaktadır.
Bu bağlamda iş kazası, işverenin kontrolü dışında bir yerde meydan gelmiş olsa bile kazanın meydana geldiği tarihi izleyen üç iş günü içinde SGK’ya bildirilmediği taktirde işyerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak 2024 yılı itibariyle 24.607 ila 73.821 TL arasında değişen tutarlarda idari para cezasına maruz kalınmaktadır.
ÖĞRENME TARİHİ HANGİ DURUMDA DİKKATE ALINIYOR?
5510 sayılı Kanunun 21/3. fıkrasına göre iş kazası bildiriminin süresi içinde yapılmaması halinde bildirimin yapıldığı tarihe kadar sigortalıya ödenen geçici iş göremezlik ödenekleri işverenden tahsil edilmektedir.
İş kazası sonrası geçici iş göremezlik ödeneklerinin geri alınıp alınmayacağı noktasında iş kazasının bildirimin süresi içinde yapılıp yapılmadığı, 5510 sayılı Kanunun 13. maddesinde yer alan hükümlere göre belirlenmektedir. Haliyle işverenin iş kazasını, kazanın olduğu tarihi izleyen üç iş günü içinde SGK’ya bildirmesi gerekmekle birlikte iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmiş olması halinde geçici iş göremezlik ödeneklerinin geri alınıp alınmayacağı noktasında işverenin kazayı öğrendiği tarihten itibaren (öğrenilen gün dahil) üç iş günü içinde yapılan bildirimler de süresi içinde yapılmış kabul edilmektedir.
Örneğin, geçici görevli olarak şehir dışında bulunan bir çalışanın görevi sırasında 14/10/2024 tarihinde iş kazasına uğradığı ve işverenin yaşanan iş kazasını 21/10/2024 tarihinde öğrenmesi üzerine 23/10/2024 tarihinde iş kazası bildiriminde bulunduğu varsayıldığında iş kazası bildiriminin;
- 6331 sayılı Kanuna göre kazanın olduğu tarihi izleyen iş gününden itibaren üç iş günü içinde bildirilmemiş olması nedeniyle idari para cezası uygulanmakta,
- 5510 sayılı Kanuna göre kazanın, öğrenildiği tarihten itibaren üç iş günü içinde bildirilmesi nedeniyle geçici iş göremezlik ödeneği işverenden tahsil edilmemektedir.
İŞYERİNDE YAŞANAN KAZA İŞVERENİN KONTROLÜ DIŞINDA MEYDANA GELMİŞ KABUL EDİLİR Mİ?
İşyerinde meydana kazaların, her halükarda işverenin kontrolü altında bulunan bir yerde meydana geldiği kabul edilmektedir.
Bu bakımdan ufak çaplı da olsa işyeri sınırları içinde meydana gelen iş kazalarını, işverenin kazanın meydana gelen tarihi izleyen üç iş günü içinde bildirmemesi halinde, işverenin öğrenme tarihine bakılmayarak bildirimin yapıldığı tarihe kadar sigortalıya ödenen geçici iş göremezlik işverene rücu edilmektedir.
NELERE DİKKAT EDİLMELİ
İş kazası bildiriminin süresi içinde yapılmaması halinde karşılaşılacak yaptırımların ağırlığı dikkate alındığında, çarpma, burkulma, sıyrık gibi sonuçlara neden olan ufak çaplı kazalar sonrasında sağlık hizmet sunucusuna başvurmasalar bile mutlaka İK birimine veya birim amirine yaşanan kazayla ilgili bilgi vermeleri gerektiği konusunda çalışanların uyarılmasında yarar bulunmaktadır.