Kökses Teorisinden giderek her ünlü sesten sonra “ğ” sesinin bulunduğunu düşünmek, bu yolla giderek “baş” kelimesini “b-a(ğ)-ş” şeklinde okumak bizi çocukluğumuzun o eğlenceli kuşdili konuşmasına taşıyacak gibi gelebilir. Veya bazılarımıza Güneş Dil Teorisini hatırlatabilir fakat iki teori arasında ciddi farklılıklar olduğunu belirtip “baş” kelimesinin bağ’dan nasıl geldiğini ortaya koyalım: Vücudun baş ile bağlı (irtibatlı, rabıtalı) olduğu bilgisini hatırımızda tutarak bağlamak fiiline işteşlik, karşılıklılık “ş”sinin geldiğini; çünkü başın vücuda bağlandığı için baş olduğunu düşünebiliriz.
Tabii şu sorulabilir: Baş mı vücuda bağlı, vücut mu başa bağlı; yani merkezde olan hangisi? Gövde görüntüsü itibarıyla hayli merkezi bir görünüm arz ediyor. Üstelik kalp de orada. Ama başlangıçlar hep baştan. Fuzuli’nin “Bir kaidedir bu cavidâne / Elbette gider gelen cihane” demesi gibi baştan başlamanın da bir kaide olduğunu söyleyesim geliyor.
Baş kelimesini bu durumda “bağş” hatta söyleyiş zorluğu olmasın diye “bağış” veya “bağaş” gibi düşünebiliriz. Bağış dediğimizde, yumuşak ge’den sonra “ı” sesini getirdiğimizde kelime başka bir yere gidiyor. Affetmek anlamındaki veya bir yere ayni nakdi yardımda bulunma anlamındaki bağışa gidiyoruz.
***
Esasen çözene kadar beni arada bir düşündürüp duran bir noktaya geldik: Affetmek anlamındaki “bağışlamak” ile bir yere “para bağışlamak”taki “bağış”; bunların arasında ne alaka var? Elbette bir bağ var, kök “bağ” bir kere. Sonra gövde de “bağış”. Hatta dalları da yani ekleri de aynı; fakat birine affetmek anlamını yüklemişiz diğerine para, mal mülk verme anlamı.
Acaba paramızı bir yere bağışlamak ile onu affetmiş mi oluyoruz? Soru biraz komik gibi görünmekte ama bir kısım bağışçılarda böyle bir hissiyatın olduğu inkar edilemez. Yapılan hayır işi “elin kiri” sayılan paranın, malın mülkün arınması, temizlenmesini sağlayıcı olarak görülüyor. Mesele paranın veya paranın sahibinin affedilip affedilmemesinden öte siz bir hayır kurumuna veya ihtiyaç sahiplerine veya kamu yararına bir kuruluşa bağışta bulunduğunuzda paranızı oraya bağlamış oluyorsunuz. Niyetiniz ve malınız ile o kurum arasında bir bağ kurulmuş oluyor. Bu aklımıza vakıf müessesesini getirmeli biraz sanırım. Hangi dinden olursa olsun, diyelim ki bir tapınağa, tapınakta sunağa malınızı, hayvanınızı, altınınızı bağışladınız; onu oraya vakfetmiş oluyorsunuz. “Vakıf” ne demek? “Durmak”. Onu oraya bağladınız ve o orada dursun demiş oluyorsunuz. Sonra o nasıl kullanılmış, kullanılmamış, dağıtılmış; bu ayrı bir konu ama dilimizdeki “ş” sesi, işteşlik ve karşılıklılık anlamı katarak o bağladığınız nesnenin belki makbul olma anlamında ilelebet oraya kabul edilmesi niyetinizi ifade eder “bağ” kelimesi “bağış” olduğunda. Yani “ş” sesi her zaman sadece karşılıklılık anlamı vermez. “Durmak” kelimesini örnek verecek olursak bir insanın duruşu, diyelim ki değerli yazar Nuri Pakdil Ustanın kitabına da isim olan ifadesi ile “klas duruş”u, bir karşılıklılıktan ziyade bir sürdürme anlamını içinde barındırmaktadır. Belki şöyle denebilir; an an durma eylemini gerçekleştiriyor olup o durmaların birlikteliği, işteşliği ifade ediliyordur duruş dediğimizde. “Gülüşmek”, “kaçışmak”, “döğüşmek” gibi değildir “duruş”taki “ş” sesinin etkisi.
Peki Allah’ın affetmesi nasıl oluyor yani bağışlaması? Hatta bir anne babayı bebekleri ile görünce neden Allah bağışlasın diyoruz? İslam’da bebekler masum, günahsız değil mi? Yoksa bu söz Hıristiyan itikadının aramıza yaydığı bir söz mü? Sabinin ne günahı var ki Allah bağışlasın. Hıristiyanlarda bebek günahkar doğar. O yüzden vaftiz de edilirler yani yıkanırlar, daha doğru bir ifade ile suya daldırırlar “babtismus” edilmek için. Allah yeni doğan bebekleri neden bağışlasın; bunları haftaya irdeleyelim inşallah.